नुकताच 12 वी चा निकाल लागलेला आहे.12 वी पास झालेल्या सर्व विद्यार्थ्यांचे अभिनंदन.12 वी पासच्या आनंदासोबतच विद्यार्थी आणि त्यांचे पालकांसमोर मोठा प्रश्न उभा राहतो तो म्हणजे 12 वी नंतर कोणते शिक्षण घेतल्याने विद्यार्थ्याचे चांगले भविष्य घडेल.यानिमित्ताने या लेखातील माहितीमुळे विद्यार्थी व पालकांना फायदेशीर पर्याय नक्कीच दृष्टीस पडतील.
12 वीचे शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर विद्यार्थ्यांना करिअरच्या अनेक संधी उपलब्ध होतात. यशस्वी आणि स्थिर भविष्यासाठी योग्य व्यावसायिक कोर्स निवडणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. व्यावसायिक कोर्स हे विद्यार्थ्यांना विशिष्ट क्षेत्रात कौशल्य प्राप्त करून नोकरी किंवा स्वयंरोजगारासाठी तयार करतात. या लेखात 12वी नंतर उपलब्ध असलेल्या फायदेशीर व्यावसायिक कोर्सची माहिती, त्यांचे फायदे, करिअरच्या संधी आणि निवड प्रक्रिया याबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे.
12वी नंतर व्यावसायिक कोर्स का निवडावे?
- कौशल्य विकास:
व्यावसायिक कोर्स विशिष्ट क्षेत्रातील तांत्रिक आणि व्यावहारिक कौशल्ये शिकवतात, ज्यामुळे नोकरी मिळण्याची शक्यता वाढते.
- जलद करिअर प्रारंभ:
पारंपरिक पदवीपेक्षा कमी वेळेत नोकरी किंवा स्वयंरोजगाराची संधी मिळते.
- उच्च मागणी:
अनेक उद्योगांमध्ये कुशल व्यावसायिकांची गरज आहे, ज्यामुळे रोजगाराच्या संधी वाढतात.
- आर्थिक स्वातंत्र्य:
कमी खर्चात शिक्षण पूर्ण करून लवकर कमाई सुरू करता येते.
12वी नंतर व्यावसायिक कोर्स निवडताना विद्यार्थ्यांनी आपली आवड, कौशल्य, आर्थिक परिस्थिती आणि बाजारातील मागणी यांचा विचार करावा. खाली काही प्रमुख क्षेत्र आणि त्यांचे व्यावसायिक कोर्स यादीबद्ध केले आहेत.
1). वैद्यकीय आणि आरोग्यसेवा (Medical & Healthcare)
- कोर्स.
- MBBS,
- BAMS -बॅचलर ऑफ आयुर्वेदिक मेडिसिन अँड सर्जरी.
- BHMS - बॅचलर ऑफ होमिओपॅथी मेडिसिन अँड सर्जरी.
- बॅचलर ऑफ फार्मसी (B.Pharm)
- डिप्लोमा इन नर्सिंग (GNM/ANM)
- बॅचलर ऑफ फिजिओथेरपी (BPT)
- कालावधी: 2-5 वर्षे (कोर्सनुसार)
- फायदे.-
- आरोग्यसेवा क्षेत्रात सतत वाढती मागणी.
- सरकारी रुग्णालये, खासगी क्लिनिक्स, फार्मा कंपन्यांमध्ये नोकरी.
- स्वतःचे क्लिनिक किंवा फार्मसी सुरू करण्याची संधी.
- करिअर पर्याय: डॉक्टर, फार्मासिस्ट, नर्स, फिजिओथेरपिस्ट, लॅब टेक्निशियन, आयुर्वेदिक डॉक्टर.
कोठे शिकता येईल.- सरकारी, निमसरकारी व खाजगी मेडिकल कॉलेज.
जॉब्स.- कोणत्याही सरकारी, निमसरकारी व खाजगी मेडिकल कॉलेज व हॉस्पीटल मध्ये.
व्यवसाय.- डॉक्टर म्हणून स्वतःचा स्वतंत्र हॉस्पिटल टाकून व्यवसाय करता येईल.
सरासरी पगार.- सरासरी पगार: ₹5 लाख – ₹20 लाख/वर्ष.
2) अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान (Engineering & Technology)
1)बी.टेक/बी.ई. (स्पर्धा परीक्षा जसे JEE Main, MHT-CET आवश्यक)
कोर्स कालावधी: 4 वर्षे
शाखा: IT, Computer Science, Electronics, Mechanical, Civil, AI & ML
स्किल्स: गणित, लॉजिकल थिंकिंग, टेक्निकल ज्ञान
कोठे शिकता येईल? IITs, NITs, COEP, VIT, MIT-WPU
जॉब प्रोफाइल: Software Engineer, Developer, Design Engineer
सरासरी पगार: ₹5 लाख – ₹20 लाख/वर्ष.
- कोर्स.
2) डिप्लोमा इन इंजिनीअरिंग (मेकॅनिकल, सिव्हिल, इलेक्ट्रिकल, कॉम्प्युटर सायन्स)
- फायदे.
- अभियांत्रिकी क्षेत्रात उच्च मागणी.
- खासगी आणि सरकारी नोकऱ्यांच्या संधी (उदा., PWD, BHEL, ONGC).
- परदेशातही करिअरच्या संधी.
- करिअर पर्याय.
ज्युनियर इंजिनीअर, सॉफ्टवेअर डेव्हलपर, टेक्निशियन, प्रोजेक्ट मॅनेजर.
-संस्थांचे उदाहरण.-पॉलिटेक्निक कॉलेजेस.
3). संगणक आणि माहिती तंत्रज्ञान (Computer & IT)
- कोर्स.
- डिप्लोमा इन कॉम्प्युटर सायन्स
- सर्टिफिकेट कोर्स इन प्रोग्रामिंग (Python, Java, C++)
- वेब डेव्हलपमेंट/डिझायनिंग कोर्स
- सायबर सिक्युरिटी कोर्स
- डेटा सायन्स आणि मशीन लर्निंग कोर्स
- कालावधी.- 6 महिने ते 3 वर्षे
- फायदे.
- IT क्षेत्रात प्रचंड मागणी (भारत आणि परदेशात).
- फ्रीलान्सिंग आणि रिमोट वर्कच्या संधी.
- कमी कालावधीत उच्च पगाराच्या नोकऱ्या.
- करिअर पर्याय.-
सॉफ्टवेअर डेव्हलपर, वेब डिझायनर, डेटा विश्लेषक, सायबर सिक्युरिटी तज्ज्ञ.
- संस्थांचे उदाहरण.
NIIT, IIT, IIIT,Aptech, Coursera, Udemy, स्थानिक प्रशिक्षण केंद्रे.
3) B.Sc इन कंप्युटर सायन्स.
कालावधी: 3 वर्षे
शिकता येईल: Java, Python, DBMS, OS
कॉलेजेस: Fergusson College, SP College, MIT, NMIMS
जॉब्स: Web Developer, Data Analyst, App Developer
पगार: ₹3 लाख – ₹12 लाख/वर्ष
4)B.Sc नर्सिंग / फॉरेन्सिक सायन्स.
B.Sc Nursing (4 वर्षे)
करिअर: नर्स, ICU असिस्टंट, हेल्थ केअर मॅनेजर
जॉब ठिकाण: हॉस्पिटल, सरकारी आरोग्य सेवा
B.Sc Forensic Science (3 वर्षे)
करिअर: Crime Lab Analyst, DNA Expert, Cyber Forensics
कामाची ठिकाणं: Government Labs, CBI, CID, CRIME BRANCH.
पगार: ₹3 – ₹8 लाख/वर्ष.
5)पॅरामेडिकल कोर्सेस.
कोर्सेस.
Radiology, X-Ray, Sonography Technician
Operation Theatre Assistant
Dental Assistant
कालावधी: 1 ते 2 वर्षे.
काम: हॉस्पिटल, डायग्नोस्टिक सेंटर्स
पगार: ₹2.5 – ₹6 लाख/वर्ष
टीप: Part-Time नोकरी करता येते.
6)D.Pharm / B.Pharm – फार्मसी.
D.Pharm (2 वर्षे), B.Pharm (4 वर्षे)
अभ्यासक्रम: ड्रग कंपाउंडिंग, फार्माकोलॉजी
काम: हॉस्पिटल फार्मासिस्ट, मेडिकल स्टोअर, रिसर्च
पगार: ₹3 – ₹10 लाख/वर्ष
फायदा: स्वतःचा मेडिकल स्टोअर सुरू करता येतो.
7)पायलट ट्रेनिंग.
अर्हता: १२वी Sci (Physics + Maths आवश्यक)
कोर्सेस: CPL (Commercial Pilot License)
कालावधी: 18-24 महिने
कॉस्ट: ₹20 – ₹45 लाख
जॉब्स: Commercial Pilot, Instructor
पगार: ₹15 – ₹50 लाख/वर्ष
स्कॉलरशिप्स: काही शासकीय मदतीच्या योजना उपलब्ध.
8)अ‍ॅडिशनल कोर्सेस –
कमी वेळात मोठा परिणाम.
ITI कोर्सेस:
इलेक्ट्रिशियन, फिटर, वेल्डर – 1 ते 2 वर्षे
डिजिटल मार्केटिंग:
3-6 महिने – Freelance किंवा कंपन्यांमध्ये चांगला पगार.
डेटा अ‍ॅनालिटिक्स / कोडिंग बूटकॅम्प्स:
6 महिने – Tech क्षेत्रात जलद प्रवेश
एअर होस्टेस / कॅबिन क्रू.
कोर्सेस: 1 वर्ष – ट्रॅव्हलिंगसह चांगली कमाई.
9). व्यवस्थापन आणि वाणिज्य. (Management & Commerce)
- कोर्स.
- बॅचलर ऑफ बिझनेस अॅडमिनिस्ट्रेशन (BBA)
- डिप्लोमा इन फायनान्शियल मॅनेजमेंट
- सर्टिफिकेट कोर्स इन डिजिटल मार्केटिंग
- चार्टर्ड अकाउंटन्सी (CA)
- कंपनी सेक्रेटरी (CS)
- कालावधी: 1-5 वर्षे
- फायदे:
- व्यवसाय आणि स्टार्टअप्ससाठी आवश्यक कौशल्ये.
- बँकिंग, वित्त, मार्केटिंग क्षेत्रात नोकरीच्या संधी.
- स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्याची संधी.
- करिअर पर्याय: मार्केटिंग मॅनेजर, अकाउंटंट, डिजिटल मार्केटर, बँक ऑफिसर.
- संस्थांचे उदाहरण: IIM (BBA साठी), ICAI (CA साठी), Google Skillshop (डिजिटल मार्केटिंग).
10)कला आणि डिझायनिंग (Arts & Designing)
- कोर्स:
- बॅचलर ऑफ फाइन आर्ट्स (BFA)
- डिप्लोमा इन ग्राफिक डिझायनिंग
- फॅशन डिझायनिंग कोर्स
- इंटिरियर डिझायनिंग कोर्स
- ऍनिमेशन आणि VFX कोर्स
- कालावधी: 1-4 वर्षे
- फायदे:
- सर्जनशील व्यक्तींसाठी उत्तम पर्याय.
- फ्रीलान्सिंग आणि स्वतःचा स्टुडिओ सुरू करण्याची संधी.
- मनोरंजन, फॅशन आणि जाहिरात क्षेत्रात मागणी.
- करिअर पर्याय: ग्राफिक डिझायनर, फॅशन डिझायनर, इंटिरियर डिझायनर, अॅनिमेटर.
- संस्थांचे उदाहरण: NIFT, JJ School of Arts (मुंबई), Arena Animation.
11). हॉटेल मॅनेजमेंट आणि पर्यटन.
- कोर्स:
- बॅचलर ऑफ हॉटेल मॅनेजमेंट (BHM)
- डिप्लोमा इन टुरिझम अँड ट्रॅव्हल मॅनेजमेंट
- सर्टिफिकेट कोर्स इन कॅटरिंग
- कालावधी: 1-4 वर्षे
- फायदे:
- पर्यटन आणि हॉटेल उद्योगात सतत वाढ.
- परदेशात नोकरीच्या संधी.
- स्वतःचे रेस्टॉरंट किंवा ट्रॅव्हल एजन्सी सुरू करणे शक्य.
- करिअर पर्याय: हॉटेल मॅनेजर, शेफ, टूर ऑपरेटर, इव्हेंट मॅनेजर.
- संस्थांचे उदाहरण: IHM (मुंबई, पुणे), स्थानिक हॉटेल मॅनेजमेंट संस्था.
12). कृषी आणि पर्यावरण (Agriculture & Environment)
- कोर्स:
- बॅचलर ऑफ सायन्स इन ऍग्री (B.Sc. Agriculture)
- डिप्लोमा इन हॉर्टिकल्चर
- सर्टिफिकेट कोर्स इन ऑरगॅनिक फार्मिंग
- कालावधी: 1-4 वर्षे
- फायदे:
- भारतात शेती हा अर्थव्यवस्थेचा कणा आहे.
- सरकारी नोकरी (उदा., कृषी अधिकारी) आणि स्वतःचा शेती व्यवसाय.
- पर्यावरण संरक्षण आणि जैवतंत्रज्ञान क्षेत्रात संधी.
- करिअर पर्याय: कृषी सल्लागार, हॉर्टिकल्चर तज्ज्ञ, अग्री-बिझनेस मॅनेजर.
- संस्थांचे उदाहरण: Mahatma Phule Krishi Vidyapeeth (राहुरी), Dr. Balasaheb Sawant Konkan Krishi Vidyapeeth.
13). कायदा आणि सामाजिक विज्ञान (Law & Social Sciences)
- कोर्स:
- बॅचलर ऑफ लॉ (LLB)
- डिप्लोमा इन जर्नालिझम अँड मास कम्युनिकेशन
- बॅचलर ऑफ सोशल वर्क (BSW)
- कालावधी: 3-5 वर्षे
- फायदे:
- कायदा, पत्रकारिता आणि सामाजिक कार्यात स्थिर करिअर.
- स्वतःची लॉ फर्म किंवा NGO सुरू करण्याची संधी.
- करिअर पर्याय: वकील, पत्रकार, सोशल वर्कर, मीडियापर्सन.
- संस्थांचे उदाहरण: NLSIU (बेंगलोर), Symbiosis (पुणे), स्थानिक लॉ कॉलेजेस.
14). कौशल्य-आधारित अल्पकालीन कोर्स.
- कोर्स:
- डिजिटल मार्केटिंग
- ग्राफिक डिझायनिंग
- मोबाइल ऍप डेव्हलपमेंट
- फोटोग्राफी आणि व्हिडिओ एडिटिंग
- कालावधी: 3-12 महिने
- फायदे:
- कमी वेळेत कौशल्य प्राप्ती.
- फ्रीलान्सिंग आणि स्वयंरोजगाराच्या संधी.
- करिअर पर्याय: डिजिटल मार्केटर, कंटेंट क्रिएटर, फोटोग्राफर.
- संस्थांचे उदाहरण: Coursera, Skillshare, स्थानिक प्रशिक्षण केंद्रे.
कोर्स निवडताना विचारात घ्याव्या बाबी
1). आवड आणि कौशल्य:
तुम्हाला कोणत्या क्षेत्रात रस आहे? तुमची बलस्थाने कोणती आहेत? उदा., सर्जनशील असाल तर डिझायनिंग, विश्लेषणात्मक असाल तर IT किंवा CA.
2). बाजारातील मागणी:
सध्या आणि भविष्यात कोणत्या क्षेत्रात जास्त संधी आहेत? उदा., IT, हेल्थकेअर, डिजिटल मार्केटिंग.
3). आर्थिक परिस्थिती:
कोर्सचा खर्च आणि शिष्यवृत्तीच्या संधी तपासा. अनेक सरकारी संस्था कमी खर्चात कोर्स देतात.
4). कालावधी:
तुम्हाला लवकर नोकरी हवी आहे की दीर्घकालीन शिक्षण घ्यायचे आहे? अल्पकालीन कोर्स जलद परिणाम देतात.
5). स्थानिक संधी:
तुमच्या परिसरात कोणत्या उद्योगांना मागणी आहे? उदा., पुण्यात IT, औरंगाबादमध्ये मॅन्युफॅक्चरिंग.
6). प्रवेश प्रक्रिया:
काही कोर्ससाठी प्रवेश परीक्षा (JEE, NEET, CLAT) आवश्यक असतात. त्याची तयारी करा.
मराठी विद्यार्थ्यांसाठी विशेष टिप्स.
- स्थानिक संस्थांचा वापर:
महाराष्ट्रात अनेक नामांकित संस्था आहेत, जसे IIT बॉम्बे, COEP पुणे, VJTI मुंबई, आणि स्थानिक पॉलिटेक्निक कॉलेजेस.
- मराठी भाषेतील संसाधने:
MPSC तयारीसाठी Advance Marathi, मराठी पुस्तके आणि ऑनलाइन कोर्स वापरा.
- शिष्यवृत्ती:
महाराष्ट्र सरकारच्या शिष्यवृत्ती (महाDBT) आणि EBC योजनांचा लाभ घ्या.
- ग्रामीण विद्यार्थ्यांसाठी:
शेती, हॉर्टिकल्चर आणि ITI कोर्स ग्रामीण भागात फायदेशीर आहे.
12वी नंतर व्यावसायिक कोर्स निवडणे हे तुमच्या करिअरचा पाया मजबूत करते. अभियांत्रिकी, वैद्यकीय, IT, व्यवस्थापन, कला, शेती किंवा अल्पकालीन कौशल्य कोर्स यापैकी तुमच्या आवडीप्रमाणे आणि बाजारातील मागणीप्रमाणे पर्याय निवडा. योग्य माहिती, करिअर मार्गदर्शन आणि मेहनतीने तुम्ही तुमचे ध्येय साध्य करू शकता. कोणत्याही कोर्सची निवड करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या, स्थानिक संधी तपासा आणि स्वतःच्या क्षमतेवर विश्वास ठेवा.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा