नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांचा स्मृतिदिन दरवर्षी 18 ऑगस्ट रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील या महान नेत्याच्या बलिदानाची आठवण करून देतो. नेताजींचा मृत्यू 18 ऑगस्ट 1945 रोजी तैवानमधील एका विमान अपघातात झाला. आजच्या दिवशी, म्हणजे 18 ऑगस्ट 2025 रोजी, त्यांच्या 80 व्या स्मृतिदिनानिमित्त देशभरात श्रद्धांजली वाहिली जाते. नेताजींचे योगदान आणि त्यांचा धैर्यपूर्ण प्रवास आजही युवकांना प्रेरणा देतो. हा दिवस केवळ दुःखाचा नसून, त्यांच्या आदर्शांना जिवंत ठेवण्याचा आहे.
सुभाषचंद्र बोस यांचा जन्म 23 जानेवारी 1897 रोजी कटक (ओडिशा) येथे झाला. त्यांचे वडील जानकीनाथ बोस हे प्रसिद्ध वकील होते, तर आई प्रभावती देवी धार्मिक आणि राष्ट्रप्रेमी होत्या. बोसांनी कॅम्ब्रिज विद्यापीठातून उत्तम शिक्षण घेतले आणि इंडियन सिव्हिल सर्व्हिस (ICS) परीक्षा उत्तीर्ण केली, पण ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध बंडखोरी करून त्यांनी नोकरी सोडली. ते काँग्रेस पक्षात सक्रिय झाले आणि 1938-39 मध्ये पक्षाचे अध्यक्ष झाले. गांधीजींच्या अहिंसक मार्गाशी मतभेद झाल्याने त्यांनी फॉरवर्ड ब्लॉक पक्षाची स्थापना केली.
दुसऱ्या महायुद्धादरम्यान, बोस यांनी ब्रिटिशांविरुद्ध लढण्यासाठी जर्मनी आणि जपानची मदत घेतली. त्यांनी 'आझाद हिंद फौज' (Indian National Army - INA) ची स्थापना केली आणि 'तुम मुझे खून दो, मैं तुम्हें आजादी दूंगा' असा नारा दिला. ने दक्षिण-पूर्व आशियात ब्रिटिशांविरुद्ध लढा दिला, ज्याने भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात नवीन ऊर्जा भरली.
18 ऑगस्ट 1945 रोजी, जपानहून रशियाकडे जात असताना तैवानमध्ये त्यांचे विमान कोसळले आणि त्यात त्यांचा मृत्यू झाला. या घटनेच्या आसपास अनेक रहस्ये आहेत, आणि काहीजण आजही त्यांच्या मृत्यूवर विश्वास ठेवत नाहीत. मात्र, अधिकृतपणे 18 ऑगस्ट हा त्यांचा स्मृतिदिन म्हणून ओळखला जातो. त्यांच्या कन्या अनिता बोस यांनी 2024 मध्ये सांगितले की, 18 ऑगस्टला त्यांचा स्मृतिदिन म्हणून साजरा करावा.
नेताजींचा स्मृतिदिन हा त्यांच्या बलिदानाची आणि स्वातंत्र्यलढ्यातील योगदानाची स्मृती जागृत करतो. त्यांनी ब्रिटिश साम्राज्यवादाविरुद्ध सशस्त्र लढा दिला, ज्याने लाखो भारतीयांना प्रेरित केले. त्यांच्या INA च्या प्रयत्नांमुळे ब्रिटिशांना भारत सोडावा लागला, असे मानले जाते. हा दिवस युवकांना राष्ट्रप्रेम, धैर्य आणि समर्पण शिकवतो.
आजच्या काळात, जेव्हा देश विविध आव्हानांना सामोरा जात आहे, तेव्हा नेताजींचे विचार 'राष्ट्रीय एकता' आणि 'स्वावलंबन' यावर भर देतात. त्यांचा जन्मदिवस 'पराक्रम दिवस' म्हणून साजरा होतो, तर स्मृतिदिन त्यांच्या अंतिम बलिदानाची आठवण करतो. हा दिवस इतिहासाच्या पाठ्यपुस्तकांतून नेताजींच्या वारसाला जिवंत ठेवण्याचा प्रयत्न आहे.
नेताजींचा स्मृतिदिन देशभरात श्रद्धांजली कार्यक्रमांद्वारे साजरा केला जातो. दिल्लीतील नेताजी स्मारक, कोलकात्यातील नेताजी भवन आणि इतर ठिकाणी पुष्पांजली वाहिली जाते. शाळा-महाविद्यालयांमध्ये भाषणे, निबंध स्पर्धा आणि वादविवाद आयोजित केले जातात. सोशल मीडियावर #NetajiDeathAnniversary सारख्या हॅशटॅगद्वारे लोक त्यांना श्रद्धांजली देतात. सरकार आणि संस्था त्यांच्या जीवनावर आधारित कार्यक्रम राबवतात.
उदाहरणार्थ, 2022 मध्ये वृत्त वाहिन्यांनी व माध्यमांनी त्यांच्या स्मृतिदिनावर विशेष लेख प्रकाशित केले. काही ठिकाणी INA च्या जवानांच्या स्मृतीत कार्यक्रम होतात. हा दिवस नेताजींच्या रहस्यमय मृत्यूवर चर्चा करण्याची संधीही देतो.
नेताजींची उद्धरणे आजही लाखो लोकांना प्रेरित करतात. काही निवडक उद्धरणे:
1)- "तुम मुझे खून दो, मैं तुम्हें आजादी दूंगा"
2)- "एक व्यक्ति एक विचार के लिए मर सकता है, लेकिन उस विचार की मौत के बाद हजारों जीवन में अवतार लेगा."
3)- "स्वतंत्रता कधी दिली जात नाही, ती घेतली जाते."
4)- "पुरुष, पैसा आणि साहित्य स्वतः विजय किंवा स्वातंत्र्य आणू शकत नाहीत. आम्हाला प्रेरणा देणारी शक्ती आवश्यक आहे जी आम्हाला धाडसी कृत्ये आणि वीर कृत्यांसाठी प्रेरित करेल."
ही उद्धरणे त्यांच्या धैर्य आणि राष्ट्रप्रेमाचे दर्शन घडवतात.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा