चिराग ॲप: बालकांच्या सुरक्षेचे साधन.

चिराग ॲप: बालकांच्या सुरक्षेचे साधन.

      चिराग ऍप हे महाराष्ट्र राज्य बाल हक्क संरक्षण आयोग (MSCPCR) द्वारे विकसित केलेले एक मोबाइल ऍप आहे. हे ॲप बालकांच्या हक्कांचे संरक्षण करण्यासाठी आणि त्यांच्या तक्रारी नोंदवण्यासाठी तयार करण्यात आले आहे. 'CHIRAG' हे नाव 'Child Helpline for Information on their Rights and to Address their Grievance' या शब्दांचे संक्षिप्त रूप आहे. हे ऍप 2016 मध्ये महाराष्ट्र सरकार आणि राज्य बाल हक्क संरक्षण आयोगाच्या सहकार्याने सुरू करण्यात आले. या ऍप चा मुख्य उद्देश बालकांच्या हक्कांचे उल्लंघन झाल्यास तक्रार नोंदवणे सोपे करणे आणि बाल हक्कांबाबत जागृती निर्माण करणे हा आहे. महाराष्ट्रातील रस्त्यावरील अनाथ मुले, बाल कामगार, लैंगिक अत्याचाराचे बळी किंवा इतर समस्या असलेल्या बालकांसाठी हे ॲप उपयुक्त आहे.

       या ऍपद्वारे कोणीही व्यक्ती बालकांच्या हक्कांचे उल्लंघन पाहिल्यास किंवा जाणवल्यास त्वरित तक्रार नोंदवू शकते. हे ॲप विशेषतः पालक, शिक्षक, सामाजिक कार्यकर्ते आणि सर्वसामान्य नागरिकांसाठी तयार करण्यात आले आहे. बाल लैंगिक अत्याचार प्रतिबंधक कायदा (POCSO), बाल कामगार कायदा, शिक्षणाचा अधिकार (RTE) इत्यादी कायद्यांशी संबंधित माहितीही या ॲप मध्ये उपलब्ध आहे.

ॲपचे उपयोग. (Purpose)

चिराग ऍपचा मुख्य उपयोग बालकांच्या सुरक्षिततेसाठी आहे. त्याचे काही प्रमुख उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत:

1)- तक्रार नोंदवणे: 

बालकांवरील अत्याचार, बाल कामगार, रस्त्यावरील बेघर मुले, शिक्षणातील अडथळे किंवा इतर हक्कांचे उल्लंघन झाल्यास तक्रार नोंदवणे.

2)- जागृती निर्माण करणे:

बाल हक्क, कायदे आणि संरक्षण यंत्रणेबाबत माहिती देणे.

3)- माहिती उपलब्ध करणे:

MSCPCR ची माहिती, संपर्क क्रमांक, FAQ आणि कायद्यांच्या पीडीएफ फाइल्स उपलब्ध करणे.

4)- सहाय्य मिळवणे:

तक्रारी आयोगाकडे ईमेलद्वारे पाठवल्या जातात, ज्यावरून पोलिस किंवा बाल संरक्षण संस्थांकडे पाठपुरावा केला जातो.

      हे ॲप विशेषतः महाराष्ट्रातील शाळा, आश्रमशाळा आणि वसतिगृहांमध्ये बालकांच्या सुरक्षेसाठी उपयुक्त आहे. उदाहरणार्थ, लैंगिक अत्याचाराच्या तक्रारीसाठी POCSO e-Box सोबत हे ॲप वापरले जाते.

ॲप डाउनलोड आणि इंस्टॉल कसे करावे?

     चिराग ॲप फक्त अँड्रॉइड फोनसाठी उपलब्ध आहे. ते डाउनलोड करण्यासाठी खालील स्टेप्स फॉलो करा:

1). तुमच्या अँड्रॉइड फोनवर Google Play Store उघडा.

2). सर्च बारमध्ये "Chirag (MSCPCR)" किंवा "CHIRAG Child Helpline" असे टाइप करा.

3). MSCPCR द्वारे विकसित केलेले ॲप निवडा (डेव्हलपर: Maharashtra State Commission for Protection of Child Rights).

4). 'Install' बटण दाबा आणि ॲप डाउनलोड होईपर्यंत प्रतीक्षा करा.

5. इंस्टॉल झाल्यानंतर ॲप उघडा.

     ॲपचे आकार लहान आहे आणि ते मोफत आहे. इंटरनेट कनेक्शन आवश्यक आहे, विशेषतः तक्रार पाठवण्यासाठी.

ॲप चा इंटरफेस आणि वैशिष्ट्ये.

       ॲप उघडल्यानंतर होम स्क्रीनवर 8 श्रेणींचे आयकॉन्स दिसतात. हे आयकॉन्स नीट आणि आकर्षक आहेत. मेनू बटण (टॉप लेफ्ट कॉर्नर) दाबूनही या श्रेण्या ऍक्सेस करता येतात. मुख्य वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

1)- About Us: MSCPCR बद्दल माहिती.

2)- CPCR: बाल हक्क संरक्षण आयोगाची माहिती.

3)- Acts: बाल हक्कांशी संबंधित कायदे (RTE, POCSO, Child Labour Act इ.) पीडीएफ फॉर्ममध्ये उपलब्ध. रंगीत इमेजेससह.

4)- Orders: आयोगाच्या आदेश आणि नोटिफिकेशन्स (ब्राउजरमध्ये उघडतात).

5)- Contacts: MSCPCR कर्मचाऱ्यांचे संपर्क क्रमांक आणि पत्ता.

6)- FAQs: तक्रार नोंदवण्याबाबत सामान्य प्रश्नोत्तरे, जसे की कोण तक्रार नोंदवू शकते, तक्रारीचे स्वरूप, प्रक्रिया इ.

7)- Complaints: तक्रार फॉर्म – नाव, ईमेल आणि कमेंट/तक्रार भरून सबमिट करा.

8)- Partner: भागीदार संस्थांची माहिती.

      ॲप इंग्रजी भाषेत उपलब्ध आहे, ज्यामुळे मराठी किंवा हिंदी बोलणाऱ्यांसाठी थोडे कठीण होऊ शकते. कंटेंटमध्ये मोठे टेक्स्ट ब्लॉक्स आणि पीडीएफ आहेत, ज्यात काही जार्गन (कायद्याची भाषा) आहे.

ॲप कसे वापरावे: 

     स्टेप-बाय-स्टेप मार्गदर्शन

चिराग ॲप वापरणे सोपे आहे. 

खालील स्टेप्स फॉलो करा:

1). ॲप उघडणे आणि नेव्हिगेशन.

- ॲप उघडल्यानंतर होम स्क्रीन दिसेल.

- आयकॉन्स टॅप करून किंवा मेनू बटण दाबून श्रेण्या निवडा.

- स्क्रोल करून माहिती वाचा.

2). माहिती शोधणे.

- 'Acts' श्रेणीमध्ये कायद्यांची माहिती पहा. उदाहरणार्थ, POCSO कायद्याबाबत पीडीएफ उघडा.

- 'FAQs' मध्ये तक्रार प्रक्रियेबाबत प्रश्नोत्तरे वाचा, जसे की तक्रार कोणाकडे जाते, किती वेळ लागतो इ.

- 'Contacts' मध्ये आयोगाचे फोन नंबर आणि पत्ता पहा.

3). तक्रार नोंदवणे (मुख्य फीचर)

- 'Complaints' आयकॉन टॅप करा.

- फॉर्म उघडेल: 

  - तुमचे नाव भरा.

  - ईमेल आयडी भरा (आवश्यक).

  - कमेंट/तक्रार बॉक्समध्ये तपशील लिहा (उदाहरणार्थ, बाल कामगाराचे वर्णन, ठिकाण इ.).

- 'Submit' बटण दाबा.

- तक्रार ईमेलद्वारे MSCPCR कडे पाठवली जाते. इंटरनेट आवश्यक आहे.

- तक्रार नोंदवल्यानंतर आयोग पोलिस किंवा संबंधित संस्थांकडे पाठपुरावा करतो.

4). इतर वैशिष्ट्ये वापरणे.

- 'Orders' मध्ये नोटिफिकेशन्स डाउनलोड करा.

- आवश्यक असल्यास पीडीएफ फाइल्स सेव्ह करा.

     ॲप वापरताना इंटरनेट कनेक्शन असणे गरजेचे आहे, अन्यथा तक्रार पाठवता येणार नाही.

ॲपचे फायदे:

1)- वापरणे सोपे आणि त्वरित तक्रार नोंदवणे शक्य.

2)- बाल हक्कांबाबत सर्वसमावेशक माहिती एकाच ठिकाणी.

3)- मोफत आणि अँड्रॉइडवर उपलब्ध.

4)- गोपनीयता: ॲप डेटा शेअर करत नाही.

        चिराग ॲप हे बालकांच्या हक्कांसाठी एक महत्त्वपूर्ण साधन आहे, जे महाराष्ट्रातील नागरिकांना तक्रार नोंदवण्याची सोपी पद्धत प्रदान करते. त्याचा नियमित वापर केल्यास बाल शोषणाला आळा घालता येईल. मात्र, भाषा आणि कंटेंटच्या सुधारणांसह ते अधिक प्रभावी होऊ शकते. जर तुम्ही बालकांच्या सुरक्षेबाबत चिंतित असाल, तर हे ॲप डाउनलोड करा आणि वापरा. अधिक माहितीसाठी MSCPCR च्या अधिकृत वेबसाइट किंवा ॲपमधील संपर्क वापरा.