वाचन प्रेरणा दिवस, ज्याला 'वाचन प्रेरणा दिवस' किंवा 'रीडिंग इन्स्पिरेशन डे' म्हणून ओळखले जाते, हा भारतात दरवर्षी १५ ऑक्टोबर रोजी साजरा केला जाणारा एक महत्त्वपूर्ण दिवस आहे. हा दिवस भारताचे माजी राष्ट्रपती आणि प्रख्यात वैज्ञानिक डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम यांच्या जन्मदिनानिमित्त साजरा केला जातो. डॉ. कलाम हे वाचनाचे प्रेमी होते आणि त्यांनी जीवनभर वाचनाच्या महत्वावर जोर दिला. महाराष्ट्र सरकारने १५ ऑक्टोबरला 'वाचन प्रेरणा दिवस' म्हणून घोषित केले आहे, ज्याचा उद्देश तरुण पिढीला वाचनाची सवय लावणे आणि ज्ञानाच्या विश्वात रमणे आहे.हा दिवस केवळ शाळा-महाविद्यालयांपुरता मर्यादित नसून, समाजातील सर्व स्तरांतील लोकांना वाचनासाठी प्रेरित करण्याचा प्रयत्न असतो.
डॉ. कलाम यांचा जन्म १५ ऑक्टोबर १९३१ रोजी रामेश्वरम येथे झाला. ते 'मिसाइल मॅन ऑफ इंडिया' म्हणून ओळखले जातात, पण त्यांचे वाचनप्रेम आणि विद्यार्थ्यांसाठीचे मार्गदर्शन त्यांना एक आदर्श व्यक्तिमत्त्व बनवते. सरकारने हा दिवस घोषित केल्यापासून, तो शैक्षणिक संस्थांमध्ये उत्साहाने साजरा केला जातो.
इतिहास आणि पार्श्वभूमी.
वाचन प्रेरणा दिवसाची सुरुवात डॉ. अब्दुल कलाम यांच्या जन्मदिनाशी जोडली गेली आहे. २०१५ मध्ये डॉ. कलाम यांच्या निधनानंतर, त्यांच्या स्मृतीला वाहण्यासाठी आणि त्यांच्या वाचनप्रेमाला प्रोत्साहन देण्यासाठी हा दिवस सुरू करण्यात आला. महाराष्ट्र, गुजरात आणि इतर राज्यांमध्ये हा दिवस विशेषतः शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये साजरा केला जातो. उदाहरणार्थ, २०२१ मध्ये पिल्लई कॉलेज ऑफ आर्किटेक्चरने हा दिवस साजरा केला, ज्यात विद्यार्थ्यांना वाचनाच्या महत्वावर व्याख्याने आयोजित केली गेली.
डॉ. कलाम स्वतः एक उत्कृष्ट वाचक होते. त्यांनी हजारो पुस्तके वाचली आणि त्यांच्या जीवनात वाचनाने कसा बदल घडवला याबद्दल अनेकदा सांगितले. त्यांच्या 'विंग्स ऑफ फायर' आणि 'इंडिया २०२०' सारख्या पुस्तकांमध्ये वाचन आणि ज्ञानार्जनाचे महत्व अधोरेखित केले आहे. सरकारने हा दिवस घोषित करून, डॉ. कलाम यांच्या वारशाला सन्मान देण्याचा प्रयत्न केला आहे. २०२४ मध्येही अनेक शाळांमध्ये हा दिवस उत्साहाने साजरा झाला, ज्यात वाचन स्पर्धा आणि चर्चासत्रे आयोजित केली गेली.
वाचनाचे महत्व आणि प्रेरणा.
वाचन हे ज्ञानाचे द्वार आहे. डॉ. कलाम म्हणतात, "वाचन हे खुले डोळ्यांनी स्वप्न पाहणे आहे." आजच्या डिजिटल युगात, सोशल मीडिया आणि व्हिडिओजच्या गर्दीत वाचनाची सवय कमी होत चालली आहे. वाचन प्रेरणा दिवसाचा मुख्य उद्देश म्हणजे ही सवय पुन्हा जागृत करणे. वाचनाचे फायदे असंख्य आहेत:
१)- ज्ञानवृद्धी: वाचनाने नवीन कल्पना, इतिहास, विज्ञान आणि संस्कृतीची ओळख होते.
२)- व्यक्तिमत्त्व विकास: ते कल्पनाशक्ती वाढवते, भाषा सुधारते आणि निर्णयक्षमता मजबूत करते.
३)- तणाव कमी करणे: एक चांगले पुस्तक वाचणे हे ध्यानासारखे असते, जे मन शांत करते.
४)- सामाजिक बदल: वाचक समाज अधिक जागरूक आणि प्रगतिशील बनतो.
डॉ. कलाम यांनी विद्यार्थ्यांना नेहमी सांगितले की, "ज्ञान हे शक्ती आहे, आणि ते वाचनाने मिळते." हा दिवस विशेषतः तरुणांना प्रेरित करतो की ते वाचनाला प्राधान्य देऊन आपले जीवन समृद्ध करू शकतात.
साजरा करण्याच्या पद्धती.
वाचन प्रेरणा दिवस विविध प्रकारे साजरा केला जातो. शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये खालील उपक्रम राबवले जातात:
१)- वाचन स्पर्धा: विद्यार्थी आवडत्या पुस्तकांचे सारांश सादर करतात किंवा वाचन करतात.
२)- व्याख्याने आणि चर्चा: डॉ. कलाम यांच्या जीवनावर आणि वाचनाच्या महत्वावर व्याख्याने आयोजित केली जातात.
३)- पुस्तक प्रदर्शन: शाळेत पुस्तक स्टॉल लावले जातात, ज्यात विद्यार्थ्यांना नवीन पुस्तके खरेदी करण्याची संधी मिळते.
४)- ऑनलाइन उपक्रम: डिजिटल प्लॅटफॉर्मवर वेबिनार आणि ई-बुक्स शेअर केले जातात.
उदाहरणार्थ, २०२४ मध्ये आर्य विद्या मंदिर शाळेत हा दिवस साजरा झाला, ज्यात विद्यार्थ्यांनी डॉ. कलाम यांच्या कोट्सवर आधारित पोस्टर्स तयार केले.तसेच, कावेरी ग्रुप ऑफ इन्स्टिट्यूट्सने २०२४ मध्ये हा दिवस साजरा केला. अशा उपक्रमांमुळे विद्यार्थ्यांमध्ये वाचनाची आवड निर्माण होते.
डॉ. कलाम यांचे वाचनविषयक कोट्स.
डॉ. कलाम यांच्या काही प्रेरणादायी कोट्स:
१)- "स्वप्न ते नाही जे तुम्ही झोपेत पाहता, स्वप्न ते आहे जे तुम्हाला झोपू देत नाही."
२)- "शिक्षण हे सर्वात शक्तिशाली शस्त्र आहे ज्याने तुम्ही जग बदलू शकता." (नेल्सन मंडेला यांचा, पण कलाम यांनी अनेकदा उद्धृत केला)
३)- "वाचन हे तुम्हाला नवीन जग दाखवते."
हे कोट्स विद्यार्थ्यांना प्रेरित करतात.
वाचन प्रेरणा दिवस हा केवळ एक दिवस नसून, एक चळवळ आहे जी वाचनाच्या माध्यमातून समाजाला प्रगतीच्या मार्गावर नेते. डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम यांच्या जन्मदिनानिमित्त (१५ ऑक्टोबर), आपण सर्वांनी वाचनाला वेळ देऊन त्यांच्या वारशाला सन्मान द्यावा. आजच्या वेगवान जगात, वाचन ही एक अमूल्य भेट आहे जी आपल्याला अधिक बुद्धिमान आणि संवेदनशील बनवते. चला, या दिवसापासून सुरुवात करू आणि दररोज थोडेसे वाचू. वाचन करा, प्रगती करा!
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा