दिपावली सण: अंधारावर प्रकाशाचा विजय.

दिपावली सण: अंधारावर प्रकाशाचा विजय.

     दिपावली, ज्याला दिवाळी म्हणूनही ओळखले जाते, हा हिंदू धर्मातील सर्वांत मोठा आणि महत्वाचा सण आहे. हा सण प्रकाशाचा उत्सव म्हणून साजरा केला जातो, जो अंधारावर प्रकाशाच्या विजयाचे प्रतीक आहे. भारतासह जगभरातील हिंदू, जैन, शीख आणि बौद्ध समुदायातील लोक हा सण मोठ्या उत्साहाने साजरा करतात. या लेखात आपण दिपावलीच्या इतिहास, महत्व, साजरीकरणाच्या पद्धती, प्रादेशिक विविधता, पर्यावरणीय प्रभाव आणि आधुनिक काळातील बदल याबाबत सविस्तर माहिती करून घेऊ.

दिपावलीचा इतिहास आणि पौराणिक संदर्भ.

     दीपावलीचा इतिहास प्राचीन काळाशी जोडलेला आहे. संस्कृतमध्ये "दिपावली" म्हणजे "दिव्यांची माळ" किंवा "प्रकाशाची रांग". हा सण हिंदू कॅलेंडरनुसार कार्तिक महिन्यातील अमावस्येला साजरा केला जातो, जो सामान्यतः ऑक्टोबर किंवा नोव्हेंबर महिन्यात येतो.

1)- रामायणाशी जोड: 

हिंदू पौराणिक कथेनुसार, भगवान राम, सीता आणि लक्ष्मण १४ वर्षांच्या वनवासानंतर अयोध्येला परतले तेव्हा लोकांनी दिव्यांची रांग लावून त्यांचे स्वागत केले. हा विजय रावणावर रामाच्या विजयाचा प्रतीक आहे, जो अधर्मावर धर्माच्या विजयाचे द्योतक आहे.

  2)- महाभारत आणि कृष्ण: 

काही कथांनुसार, भगवान कृष्णाने नरकासुराचा वध केला आणि १६,००० स्त्रियांना मुक्त केले. या विजयाच्या उत्सवात लोकांनी दिवे लावले.

3)- जैन आणि शीख परंपरा: 

जैन धर्मात, भगवान महावीर यांनी निर्वाण प्राप्त केले त्या दिवशी दीपावली साजरी केली जाते. शीख धर्मात, गुरु हरगोबिंद सिंहजींना मुगल कैदेतून मुक्त झाल्याच्या स्मरणार्थ हा सण साजरा केला जातो, ज्याला "बंदी छोर दिवस" म्हणतात.

4)- ऐतिहासिक संदर्भ: 

पुरातत्वीय पुराव्यांनुसार, दिपावलीसारखे उत्सव प्राचीन भारतात शेतकऱ्यांच्या पीक कापणीनंतर साजरे केले जात. हे उत्सव वैदिक काळापासून अस्तित्वात आहेत आणि त्यात लक्ष्मी पूजनाचे महत्व आहे.

दिपावलीचे महत्व आणि प्रतीकात्मकता.

      दिपावली केवळ धार्मिक उत्सव नाही, तर सामाजिक, सांस्कृतिक आणि आर्थिक महत्वाचा सण आहे.

1)- धार्मिक महत्व: 

हा सण लक्ष्मी (धन आणि समृद्धीची देवता), गणेश (विघ्नहर्ता) आणि सरस्वती (ज्ञानाची देवता) यांच्या पूजनाशी जोडलेला आहे. अमावस्येला लक्ष्मी पूजन करून नवीन वर्षाची सुरुवात केली जाते.

2)- प्रतीकात्मकता: 

दिवे लावणे हे अज्ञान, दुष्टता आणि अंधारावर ज्ञान, चांगुलपणा आणि प्रकाशाच्या विजयाचे प्रतीक आहे. फटाके फोडणे हे दुष्ट शक्तींचा नाश दर्शविते, तर रांगोळ्या आणि तोरणे घरात सकारात्मक ऊर्जा आणतात.

3)- सामाजिक महत्व: 

हा सण कुटुंब आणि मित्रांना एकत्र आणतो. लोक एकमेकांना भेटवस्तू देतात, मिठाई वाटतात आणि सामाजिक बंध मजबूत करतात. गरीब आणि गरजूंना दान देणे हे या सणाचे महत्वाचे अंग आहे.

4)- आर्थिक महत्व: 

दिपावली ही खरेदीची मोठी मोहीम असते. लोक नवीन कपडे, दागिने, वाहने आणि घरगुती वस्तू खरेदी करतात. व्यवसायिकांसाठी हे नवीन हिशोब सुरू करण्याचे दिवस असतात, ज्याला "चोपडा पूजन" म्हणतात.

दिपावलीची साजरीकरण पद्धत.

     दीपावली पाच दिवसांचा उत्सव आहे, ज्याला "पंच महोत्सव" म्हणतात. प्रत्येक दिवसाचे वेगळे महत्व आहे:

1). धनतेरस (प्रथम दिवस): धन्वंतरी देवतेच्या जन्मदिन साजरा केला जातो. लोक सोने, चांदी किंवा नवीन भांडी खरेदी करतात. घरात दिवे लावले जातात.

2). नरक चतुर्दशी (दुसरा दिवस): याला छोटी दिवाली म्हणतात. कृष्णाने नरकासुराचा वध केल्याच्या स्मरणार्थ उटणे लावून स्नान केले जाते. सकाळी लवकर उठून अभ्यंग स्नान करणे हे परंपरा आहे.

3). लक्ष्मी पूजन (तिसरा दिवस): मुख्य दिवस, अमावस्या. संध्याकाळी लक्ष्मी-गणेश पूजन केले जाते. घराबाहेर रांगोळ्या काढल्या जातात, दिवे लावले जातात आणि फटाके फोडले जातात. मिठाई आणि फराळ वाटले जातात.

4). पाडवा किंवा बलिप्रतिपदा (चौथा दिवस): राजा बलीच्या स्मरणार्थ साजरा केला जातो. पती-पत्नी एकमेकांना ओवाळतात. नवीन वर्षाची सुरुवात होते.

5). भाई दूज (पाचवा दिवस): भाऊ-बहिणीच्या नात्याचा उत्सव. बहिणी भावांना ओवाळतात आणि भोजन देतात.

         साजरीकरणात मिठाई जसे लाडू, चकली, चिवडा, शंकरपाळी यांचा समावेश असतो. घर साफसूफ करणे, सजवणे आणि नवीन कपडे घालणे हे सामान्य आहे.

प्रादेशिक विविधता.

      भारताच्या विविध भागांत दीपावली वेगवेगळ्या पद्धतीने साजरी केली जाते:

1)- उत्तर भारत: अयोध्येत रामाच्या परतण्याच्या उत्सवात मोठ्या प्रमाणात दिवे लावले जातात. दिल्ली आणि आसपास फटाक्यांचा मोठा उत्सव असतो.

2)- दक्षिण भारत: तामिळनाडू आणि कर्नाटकात "थलै दीपावली" म्हणून साजरा केला जातो, ज्यात तेल स्नान आणि नवीन कपडे घालणे महत्वाचे आहे. केरळात हा सण कमी प्रमाणात साजरा होतो.

3)- पूर्व भारत: बंगालमध्ये काली पूजन महत्वाचे असते, ज्याला "काली पूजा" म्हणतात.

4)- पश्चिम भारत: महाराष्ट्र आणि गुजरातमध्ये फराळ आणि लक्ष्मी पूजन मोठे असते. गुजरातमध्ये नवीन वर्ष "बेस्टू वर्ष" म्हणून साजरे केले जाते.

       जगभरात, नेपाळमध्ये "तिहार", इंडोनेशियात "गालुंगन" सारखे उत्सव दीपावलीशी जोडलेले आहेत.

पर्यावरणीय प्रभाव आणि आधुनिक बदल.

        परंपरेनुसार फटाके फोडणे हे वायू प्रदूषण आणि ध्वनी प्रदूषण वाढवते. अलीकडील वर्षांत, पर्यावरण संरक्षणासाठी "ग्रीन दिवाली" ची संकल्पना लोकप्रिय झाली आहे. लोक इको-फ्रेंडली फटाके किंवा फटाके न फोडता दिवे आणि रांगोळ्यांवर भर देतात.

1)- सरकारी उपाय: भारतात अनेक शहरांत फटाक्यांवर बंदी आहे, जसे दिल्लीत. २०२४-२५ मध्ये, प्रदूषण नियंत्रणासाठी ड्रोन आणि सेन्सरचा वापर वाढला आहे.

2)- आधुनिक साजरीकरण: ऑनलाइन शॉपिंग, व्हर्च्युअल पूजन आणि एलईडी दिवे यामुळे सण अधिक आधुनिक झाला आहे. सोशल मीडियावर शुभेच्छा आणि व्हिडिओ शेअरिंग वाढले आहे.

3)- सांस्कृतिक प्रभाव: दीपावलीने बॉलीवूड चित्रपट, जाहिराती आणि पर्यटनाला चालना दिली आहे.

       दिपावली हा केवळ उत्सव नाही, तर जीवनातील आशा, एकता आणि समृद्धीचे प्रतीक आहे. हा सण आपल्याला अंधारातून प्रकाशाकडे जाण्याची शिकवण देतो. आजच्या काळात, पर्यावरण संरक्षण आणि सामाजिक जबाबदारीसह हा सण साजरा करणे महत्वाचे आहे. दिपावलीच्या निमित्ताने सर्वांना शुभकामना! प्रकाशमय जीवन जगण्याची प्रेरणा मिळो.

पदवीधर मतदारसंघांच्या ऑनलाइन नोंदणी कशी करावी?????

पदवीधर मतदारसंघांच्या ऑनलाइन नोंदणी कशी करावी?????

     पदवीधर मतदारसंघांच्या ऑनलाइन नोंदणीची सुविधा सुरू झाली आहे. 

लिंक https://mahaelection.gov.in

       औरंगाबाद पदवीधर मतदारसंघ सार्वत्रिक निवडणूक 2025 च्या मतदार यादीत नाव नोंदणीसाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया सुरू झालेली आहे.

ऑनलाइन अर्ज सादर करतांनी आवश्यक कागदपत्रे.

1)आधार कार्डची pdf

2)डिग्री प्रमाणपत्राची pdf

3)01 फोटो व स्वाक्षरी अपलोड करावे लागते...

4)आपल्या मतदान कार्डाचा क्रमांक, अनुक्रमांक व यादी भाग क्रमांक इत्यादी माहीत असणे आवश्यक आहे....

5)मोबाईल क्रमांक व ईमेल आयडी

लिंक

https://mahaelection.gov.in

      अर्ज ऑनलाईन केल्यानंतर ऑफलाईन अर्जावर ऑनलाईन रजिस्ट्रेशन नंबर लिहून सर्व कागदपत्रे जोडून ऑफलाइन फॉर्म तहसील कार्यालय येथे जमा करणे आवश्यक आहे.

वाचन प्रेरणा दिवस: एक प्रेरणादायी चळवळ.

वाचन प्रेरणा दिवस: एक प्रेरणादायी चळवळ.

      वाचन प्रेरणा दिवस, ज्याला 'वाचन प्रेरणा दिवस' किंवा 'रीडिंग इन्स्पिरेशन डे' म्हणून ओळखले जाते, हा भारतात दरवर्षी १५ ऑक्टोबर रोजी साजरा केला जाणारा एक महत्त्वपूर्ण दिवस आहे. हा दिवस भारताचे माजी राष्ट्रपती आणि प्रख्यात वैज्ञानिक डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम यांच्या जन्मदिनानिमित्त साजरा केला जातो. डॉ. कलाम हे वाचनाचे प्रेमी होते आणि त्यांनी जीवनभर वाचनाच्या महत्वावर जोर दिला. महाराष्ट्र सरकारने १५ ऑक्टोबरला 'वाचन प्रेरणा दिवस' म्हणून घोषित केले आहे, ज्याचा उद्देश तरुण पिढीला वाचनाची सवय लावणे आणि ज्ञानाच्या विश्वात रमणे आहे.हा दिवस केवळ शाळा-महाविद्यालयांपुरता मर्यादित नसून, समाजातील सर्व स्तरांतील लोकांना वाचनासाठी प्रेरित करण्याचा प्रयत्न असतो.

       डॉ. कलाम यांचा जन्म १५ ऑक्टोबर १९३१ रोजी रामेश्वरम येथे झाला. ते 'मिसाइल मॅन ऑफ इंडिया' म्हणून ओळखले जातात, पण त्यांचे वाचनप्रेम आणि विद्यार्थ्यांसाठीचे मार्गदर्शन त्यांना एक आदर्श व्यक्तिमत्त्व बनवते. सरकारने हा दिवस घोषित केल्यापासून, तो शैक्षणिक संस्थांमध्ये उत्साहाने साजरा केला जातो.

इतिहास आणि पार्श्वभूमी.

      वाचन प्रेरणा दिवसाची सुरुवात डॉ. अब्दुल कलाम यांच्या जन्मदिनाशी जोडली गेली आहे. २०१५ मध्ये डॉ. कलाम यांच्या निधनानंतर, त्यांच्या स्मृतीला वाहण्यासाठी आणि त्यांच्या वाचनप्रेमाला प्रोत्साहन देण्यासाठी हा दिवस सुरू करण्यात आला. महाराष्ट्र, गुजरात आणि इतर राज्यांमध्ये हा दिवस विशेषतः शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये साजरा केला जातो. उदाहरणार्थ, २०२१ मध्ये पिल्लई कॉलेज ऑफ आर्किटेक्चरने हा दिवस साजरा केला, ज्यात विद्यार्थ्यांना वाचनाच्या महत्वावर व्याख्याने आयोजित केली गेली.

      डॉ. कलाम स्वतः एक उत्कृष्ट वाचक होते. त्यांनी हजारो पुस्तके वाचली आणि त्यांच्या जीवनात वाचनाने कसा बदल घडवला याबद्दल अनेकदा सांगितले. त्यांच्या 'विंग्स ऑफ फायर' आणि 'इंडिया २०२०' सारख्या पुस्तकांमध्ये वाचन आणि ज्ञानार्जनाचे महत्व अधोरेखित केले आहे. सरकारने हा दिवस घोषित करून, डॉ. कलाम यांच्या वारशाला सन्मान देण्याचा प्रयत्न केला आहे. २०२४ मध्येही अनेक शाळांमध्ये हा दिवस उत्साहाने साजरा झाला, ज्यात वाचन स्पर्धा आणि चर्चासत्रे आयोजित केली गेली.

वाचनाचे महत्व आणि प्रेरणा.

      वाचन हे ज्ञानाचे द्वार आहे. डॉ. कलाम म्हणतात, "वाचन हे खुले डोळ्यांनी स्वप्न पाहणे आहे." आजच्या डिजिटल युगात, सोशल मीडिया आणि व्हिडिओजच्या गर्दीत वाचनाची सवय कमी होत चालली आहे. वाचन प्रेरणा दिवसाचा मुख्य उद्देश म्हणजे ही सवय पुन्हा जागृत करणे. वाचनाचे फायदे असंख्य आहेत:

१)- ज्ञानवृद्धी: वाचनाने नवीन कल्पना, इतिहास, विज्ञान आणि संस्कृतीची ओळख होते.

२)- व्यक्तिमत्त्व विकास: ते कल्पनाशक्ती वाढवते, भाषा सुधारते आणि निर्णयक्षमता मजबूत करते.

३)- तणाव कमी करणे: एक चांगले पुस्तक वाचणे हे ध्यानासारखे असते, जे मन शांत करते.

४)- सामाजिक बदल: वाचक समाज अधिक जागरूक आणि प्रगतिशील बनतो.

       डॉ. कलाम यांनी विद्यार्थ्यांना नेहमी सांगितले की, "ज्ञान हे शक्ती आहे, आणि ते वाचनाने मिळते." हा दिवस विशेषतः तरुणांना प्रेरित करतो की ते वाचनाला प्राधान्य देऊन आपले जीवन समृद्ध करू शकतात.

साजरा करण्याच्या पद्धती.

    वाचन प्रेरणा दिवस विविध प्रकारे साजरा केला जातो. शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये खालील उपक्रम राबवले जातात:

१)- वाचन स्पर्धा: विद्यार्थी आवडत्या पुस्तकांचे सारांश सादर करतात किंवा वाचन करतात.

२)- व्याख्याने आणि चर्चा: डॉ. कलाम यांच्या जीवनावर आणि वाचनाच्या महत्वावर व्याख्याने आयोजित केली जातात.

३)- पुस्तक प्रदर्शन: शाळेत पुस्तक स्टॉल लावले जातात, ज्यात विद्यार्थ्यांना नवीन पुस्तके खरेदी करण्याची संधी मिळते.

४)- ऑनलाइन उपक्रम: डिजिटल प्लॅटफॉर्मवर वेबिनार आणि ई-बुक्स शेअर केले जातात.

उदाहरणार्थ, २०२४ मध्ये आर्य विद्या मंदिर शाळेत हा दिवस साजरा झाला, ज्यात विद्यार्थ्यांनी डॉ. कलाम यांच्या कोट्सवर आधारित पोस्टर्स तयार केले.तसेच, कावेरी ग्रुप ऑफ इन्स्टिट्यूट्सने २०२४ मध्ये हा दिवस साजरा केला. अशा उपक्रमांमुळे विद्यार्थ्यांमध्ये वाचनाची आवड निर्माण होते.

डॉ. कलाम यांचे वाचनविषयक कोट्स.

डॉ. कलाम यांच्या काही प्रेरणादायी कोट्स:

१)- "स्वप्न ते नाही जे तुम्ही झोपेत पाहता, स्वप्न ते आहे जे तुम्हाला झोपू देत नाही."

२)- "शिक्षण हे सर्वात शक्तिशाली शस्त्र आहे ज्याने तुम्ही जग बदलू शकता." (नेल्सन मंडेला यांचा, पण कलाम यांनी अनेकदा उद्धृत केला)

३)- "वाचन हे तुम्हाला नवीन जग दाखवते."

हे कोट्स विद्यार्थ्यांना प्रेरित करतात.

       वाचन प्रेरणा दिवस हा केवळ एक दिवस नसून, एक चळवळ आहे जी वाचनाच्या माध्यमातून समाजाला प्रगतीच्या मार्गावर नेते. डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम यांच्या जन्मदिनानिमित्त (१५ ऑक्टोबर), आपण सर्वांनी वाचनाला वेळ देऊन त्यांच्या वारशाला सन्मान द्यावा. आजच्या वेगवान जगात, वाचन ही एक अमूल्य भेट आहे जी आपल्याला अधिक बुद्धिमान आणि संवेदनशील बनवते. चला, या दिवसापासून सुरुवात करू आणि दररोज थोडेसे वाचू. वाचन करा, प्रगती करा!

महात्मा गांधी: जगण्याचा अहिंसावादी दृष्टीकोन.

महात्मा गांधी: जगण्याचा अहिंसावादी दृष्टीकोन.

      गांधी जयंती हा भारतातील एक प्रमुख राष्ट्रीय उत्सव आहे, जो राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांच्या जन्मदिनाच्या निमित्ताने दरवर्षी २ ऑक्टोबर रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस केवळ गांधीजींच्या जन्मदिनाचा उत्सव नसून, त्यांच्या अहिंसा, सत्याग्रह आणि स्वातंत्र्य चळवळीतील योगदानाचा स्मरणोत्सव आहे. संयुक्त राष्ट्रसंघाने (UN) हा दिवस 'आंतरराष्ट्रीय अहिंसा दिवस' म्हणूनही घोषित केला आहे, ज्यामुळे जगभरात गांधीजींच्या तत्त्वज्ञानाची ओळख होते. २०२५ मध्ये, हा दिवस २ ऑक्टोबर रोजी येत असून, भारतात राष्ट्रीय सुट्टी म्हणून साजरा होत आहे. या लेखात गांधी जयंतीची पार्श्वभूमी, महत्त्व, साजरा करण्याच्या पद्धती आणि गांधीजींच्या वारशाबद्दल सविस्तर चर्चा करू.

महात्मा गांधी: एक संक्षिप्त जीवनचरित्र.

      मोहनदास करमचंद गांधी, ज्यांना जग 'महात्मा गांधी' म्हणून ओळखते, त्यांचा जन्म २ ऑक्टोबर १८६९ रोजी गुजरातमधील पोरबंदर येथे झाला. त्यांचे वडील करमचंद गांधी हे पोरबंदरचे दिवाण होते, तर आई पुतळीबाई धार्मिक आणि नैतिक मूल्यांची कट्टर अनुयायी होत्या. गांधीजींनी लंडनमध्ये कायद्याचे शिक्षण घेतले आणि दक्षिण आफ्रिकेत वकिली सुरू केली. तेथे त्यांना वर्णभेदाच्या अन्यायाचा सामना करावा लागला, ज्याने त्यांना अहिंसक प्रतिकाराच्या मार्गावर नेले.

       भारतात परतल्यावर त्यांनी स्वातंत्र्य चळवळीत सक्रिय सहभाग घेतला. १९१५ मध्ये चंपारण सत्याग्रह, १९२० चा असहकार चळवळ, १९३० चा दांडी यात्रा (मिठाचा सत्याग्रह) आणि १९४२ चा 'भारत छोडो' आंदोलन हे त्यांच्या प्रमुख योगदान आहेत. गांधीजींच्या तत्त्वज्ञानात अहिंसा, सत्य, स्वावलंबन आणि सर्वधर्मसमभाव यांचा समावेश आहे. त्यांचा मृत्यू ३० जानेवारी १९४८ रोजी नथुराम गोडसे यांच्या गोळीबाराने झाला, पण त्यांचा वारसा आजही जिवंत आहे.

गांधी जयंतीचे ऐतिहासिक महत्त्व.

     गांधी जयंतीची सुरुवात १९४८ मध्ये गांधीजींच्या निधनानंतर झाली, जेव्हा भारत सरकारने २ ऑक्टोबरला राष्ट्रीय सुट्टी घोषित केली. हा दिवस फक्त जन्मदिन नसून, गांधीजींच्या आदर्शांना समर्पित आहे. २००७ मध्ये संयुक्त राष्ट्रसंघाने २ ऑक्टोबरला 'आंतरराष्ट्रीय अहिंसा दिवस' म्हणून मान्यता दिली, ज्यामुळे जगभरात अहिंसा आणि शांततेच्या मूल्यांचा प्रचार होतो.

      भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत गांधीजींची भूमिका अतुलनीय आहे. त्यांनी ब्रिटिश साम्राज्यवादाविरुद्ध अहिंसक मार्गाने लढा दिला, ज्याने मार्टिन ल्यूथर किंग जूनियर आणि नेल्सन मंडेला सारख्या नेत्यांना प्रेरित केले. आजच्या काळात, पर्यावरण संरक्षण, महिला सशक्तीकरण आणि सामाजिक न्याय यांसारख्या मुद्द्यांवर गांधीजींचे विचार प्रासंगिक आहेत. उदाहरणार्थ, त्यांचा 'स्वच्छ भारत' संदेश आजच्या स्वच्छ भारत अभियानात प्रतिबिंबित होतो.

साजरा करण्याच्या पद्धती.

      गांधी जयंती भारतात आणि जगभरात विविध पद्धतींनी साजरी केली जाते. मुख्य वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे:

1)भारतातील उत्सव.

- राष्ट्रीय स्तरावर: दिल्लीतील राजघाट येथे गांधीजींच्या समाधीवर राष्ट्रपती, पंतप्रधान आणि इतर नेते पुष्पांजली अर्पण करतात. प्रार्थना सभा, भजन आणि गांधीजींच्या आवडत्या 'रघुपति राघव राजा राम' सारख्या गीतांचा समावेश असतो.

- शाळा आणि महाविद्यालयात: विद्यार्थ्यांसाठी निबंध स्पर्धा, वक्तृत्व स्पर्धा, चित्रकला आणि नाट्य सादरीकरण आयोजित केले जाते. गांधीजींच्या जीवनावर आधारित कार्यक्रम होतात.

- समाजसेवा: स्वच्छता अभियान, रक्तदान शिबिरे आणि वृक्षारोपण मोहिमा चालवल्या जातात. 'सर्वधर्म प्रार्थना' सभा आयोजित करून धार्मिक एकतेचा संदेश दिला जातो.

- मद्यबंदी: गांधीजींच्या मद्यनिषेधाच्या तत्त्वानुसार, हा दिवस 'ड्राय डे' म्हणून साजरा होतो, जेथे मद्य विक्री आणि सेवनावर बंदी असते.

2)आंतरराष्ट्रीय स्तरावर.

- संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या मुख्यालयात अहिंसा दिवस साजरा केला जातो, जेथे जगभरातील नेते गांधीजींच्या विचारांवर चर्चा करतात.

- अमेरिका, ब्रिटन, दक्षिण आफ्रिका सारख्या देशांमध्ये भारतीय दूतावास आणि गांधी स्मारकांवर कार्यक्रम होतात. उदाहरणार्थ, लंडनमधील गांधी प्रतिमेसमोर प्रार्थना सभा.

गांधीजींचे प्रमुख विचार.

     गांधीजींचे तत्त्वज्ञान आजही प्रेरणादायी आहे. काही प्रमुख विचार:

1)- अहिंसा: "अहिंसा ही सर्वोच्च धर्म आहे." (Non-violence is the highest religion.)

2)- सत्याग्रह: सत्यासाठी अहिंसक प्रतिकार.

3)- स्वदेशी: स्थानिक उत्पादनांना प्रोत्साहन देऊन आर्थिक स्वावलंबन.

4)- सर्वधर्मसमभाव: सर्व धर्मांचा आदर.

प्रसिद्ध कोट्स:

1)- "Be the change you wish to see in the world." (जगात जे बदल तुम्हाला हवे आहेत, ते आधी स्वतःस्वीकारा)

2)- "An eye for an eye will make the whole world blind." (डोळ्यासाठी डोळा घेतल्याने संपूर्ण जग आंधळे होईल.)

3)- "The weak can never forgive. Forgiveness is the attribute of the strong." (कमकुवत कधीही क्षमा करू शकत नाही. क्षमा ही बलवानांची गुणवत्ता आहे.)

      हे विचार पर्यावरण, शांतता आणि मानवी हक्कांच्या क्षेत्रात आजही लागू होतात.

गांधी जयंतीचे समकालीन महत्त्व.

      आजच्या डिजिटल युगात, गांधी जयंती केवळ ऐतिहासिक स्मरण नसून, वर्तमान समस्या सोडवण्यासाठी प्रेरणा आहे. जलवायू बदल, दहशतवाद आणि सामाजिक असमानता यांसारख्या मुद्द्यांवर गांधीजींच्या अहिंसक दृष्टिकोनाचा अवलंब केला जातो. भारत सरकारने 'गांधी@१५०' सारख्या अभियानांद्वारे त्यांच्या १५० व्या जयंतीनिमित्त (२०१९) जगभरात प्रचार केला, जो आजही चालू आहे.

       तथापि, काही टीकाकार गांधीजींच्या विचारांना 'आदर्शवादी' म्हणतात, पण त्यांच्या यशस्वी चळवळी हे दर्शवतात की अहिंसा ही शक्तिशाली शस्त्र आहे.

        गांधी जयंती हा केवळ एक उत्सव नसून, महात्मा गांधींच्या आदर्शांना जिवंत ठेवण्याचा प्रयत्न आहे. हा दिवस आम्हाला स्मरण करतो की सत्य आणि अहिंसेच्या मार्गाने जग बदलता येते. २०२५ च्या गांधी जयंतीनिमित्त, चला आपण सर्वजण त्यांच्या विचारांना अमलात आणण्याचा संकल्प करू. गांधीजी म्हणतात तसे, "माझे जीवन हाच माझा संदेश आहे." हा संदेश आजही जगाला मार्गदर्शन करतो. जय हिंद!

समूह साधन केंद्र समन्वयक (केंद्र प्रमुख) मर्यादित विभागीय स्पर्धा परीक्षा-२०२५.

समूह साधन केंद्र समन्वयक (केंद्र प्रमुख) मर्यादित विभागीय स्पर्धा परीक्षा-२०२५.

     महाराष्ट्र शासनाच्या महाराष्ट्र राज्य परीक्षा परिषदेच्या वतीने "समूह साधन केंद्र समन्वयक (केंद्र प्रमुख) मर्यादित विभागीय स्पर्धा परीक्षा-२०२५" चे आयोजन ऑनलाईन पध्दतीने माहे डिसेंबर २०२५ मध्ये करण्यात येत आहे.

शैक्षणिक व व्यावसायिक अर्हताः

     शासन अधिसूचना दि. १८ जुलै २०२५ मध्ये नमुद केल्याप्रमाणे मर्यादित विभागीय स्पर्धा परीक्षेसाठी निश्चित केलेली अर्हता अनिवार्य असेल.

पात्रता :

१)फक्त संबंधित जिल्हा परिषद मधील शाळेवर कार्यरत पात्र शिक्षक सदर परीक्षेसाठी अर्ज करण्यास पात्र आहेत. संबंधित जिल्हा परिषदे व्यतिरिक्त जसे अन्य जिल्हा परिषद, न.प./ न. पा., म.न.पा., खाजगी संस्था मधील शिक्षक कर्मचारी प्रस्तुत परीक्षेसाठी अर्ज करण्यास पात्र नाहीत.

२.)जाहिरातीस अनुसरून निश्चित करण्यात आलेल्या अर्ज स्विकारण्याच्या अंतिम दिनांकास उमेदवाराने कोणत्याही मान्यता प्राप्त विद्यापिठाची बी.ए./बी.कॉम. बी.एस.सी. ही पदवी उत्तीर्ण होणे आवश्यक आहे आणि जिल्हा परिषदेच्या प्रशिक्षित पदवीधर शिक्षक (प्राथमिक) किंवा प्रशिक्षित शिक्षक (प्राथमिक) या पदावर किमान सहा वर्षे अखंडीत सेवा पूर्ण करणे आवश्यक आहे. यासाठी शिक्षण सेवक पदावरील सेवा ग्राह्य धरण्यात येईल.

३) दि.०१/०१/२०२५ रोजी अखंड नियमीत सेवेचा कालावधी विचारात घेण्यात येईल.

४) मर्यादित विभागीय स्पर्धा परीक्षेसाठी उमेदवार ज्या जिल्हा परिषदेमध्ये कार्यरत असेल, त्याच जिल्हयासाठी निवडीस पात्र राहील.

५) वेळोवेळी निर्गमित शासन निर्णय व मा. न्यायालयाच्या निर्देशानुसार पात्रतेत बदल होऊ शकतो. तसेच मा. न्यायालयाच्या निर्देशानुसार, वेळोवेळी शासन धोरण व निर्गमित होणाऱ्या शासन निर्णयानुसार महाराष्ट्र शिक्षक पात्रता परीक्षा (TET) पात्र होणे अनिवार्य आहे.

घटक व उपघटक.

1)बुध्दिमत्ता व अभियोग्यता.

अभियोग्यता- तार्किक क्षमता, वेग आणि अचूकता, भाषिक क्षमता इंग्रजी, भाषिक क्षमता मराठी, अवकाशीय क्षमता, कल, आवड, समायोजन आणि व्यक्तिमत्व इ. बुध्दिमत्ता आकलन, वर्गीकरणे, समसंबंध, क्रमश्रेणी, तर्क व अनुमान, कूटप्रश्न, सांकेतिक भाषा, लयबध्द मांडणी इ.

2)शालेय शिक्षणातील नियम, अधिनियम व शैक्षणिक नवविचार प्रवाह

3)भारतीय राज्यघटनेतील शिक्षणाविषयक तरतूदी, संबंधित सर्व कायदे, योजना व अद्ययावत शासन निर्णय

4)शिक्षणाक्षेत्रात काम करणाऱ्या प्रमुख संस्था/संघटन व त्यांचे कार्य

5)माहिती तंत्रज्ञान वापर (प्रात्यक्षिक)

6)अभ्यासक्रम व मूल्यमापन, अध्ययन अध्यापन पध्दती

7)माहितीचे विश्लेषण व मूल्यमापन

8)विषयनिहाय आशयज्ञान आणि सामान्यज्ञान, विशेष करुन इंग्रजी विषयज्ञान

9)संप्रेषण कौशल्य (समाज संपर्क साधने)

अनुक्रमांक 2 मधील उपघटकांचे स्वरुपः-

उपघटक 1.

1)भारतीय राज्यघटनेतील शिक्षण विषयक तरतूदी, बालकांशी संबंधित सर्व कायदे, योजना व अद्ययावत शासन निर्णय-

अ) भारतीय राज्यघटनेतील शिक्षण विषयक तरतूदींची (कलमांची) माहिती (अद्ययावत दुरुस्त्यांसह)

ब) बालकांचा मोफत व सक्तीच्या शिक्षणाचा अधिकार अधिनियम, 2009 व सदर अधिनियमातील महाराष्ट्र राज्य नियमावली, 2011 (अद्ययावत दुरस्त्यांसह) विश्लेषण, बलस्थाने व अडचणी.

क) बाल हक्क संरक्षण कायदा, 2005 बाल संरक्षण आणि सुरक्षा, भय आणि चिंता.

ड) विद्यार्थी लाभाच्या विविध योजना (केंद्र व राज्य शासन) व शिष्यवृत्ती.

इ) विशेष गरजा असणाऱ्या व अल्पसंख्याक विद्यार्थ्यांसाठी विविध योजना.

उपघटक 2 : 

1)शिक्षण क्षेत्रात काम करणाऱ्या प्रमुख संस्था/संघटन व त्यांचे कार्य

2)UNICEF, NCERT, NUEPA, NCTE, CCRT, TISS, TIFR, Homi Bhabha Center of Science Education, RTE, EFLU, MPSP, SCERT, MIEPA, SISI, DIET, राज्य आंग्लभाषा इ.

उपघटक 3 : माहिती तंत्रज्ञानाचा वापर (प्रात्यक्षिक)

अ) इंटरनेटचा प्रभावी वापर

ब) शाळास्तरावर विविध माहिती भरणे

क) शासनाच्या उपलब्ध Portal वरील माहिती वापरासंबंधीचे ज्ञान (SARAL, U-DISE +)

ड) संगणक वापराविषयीचे ज्ञान

इ) माहितीचे विश्लेषन

फ) शाळास्तरावरील अंदाजपत्रक व हिशोब

उपघटक 4 : अभ्यासक्रम व मूल्यमापन, अध्ययन-अध्यापन पध्दती

अ) पूर्व प्राथमिक ते बारावी पर्यंतचा अभ्यासक्रम

ब) अध्ययन निष्पत्तीतील उणीवा

क) सातत्यपूर्ण सर्वकष मूल्यमापन व पूरक मार्गदर्शन

ड) प्रश्न निर्मिती (स्वाध्याय) कौशल्य:ASER, NAS, PISA

इ) प्रगत अध्ययन-अध्यापन शास्त्र

फ) निकालासंबंधीची कामे.

उपघटक 5 : माहितीचे विश्लेषण मूल्यमापन

अ) प्राप्त माहितीचे विश्लेषण

ब) शासनाच्या विविध पोर्टलवरील माहितीचे विश्लेषण करता येणे

क) ASER, NAS, PSM चाचण्या, शाळांचे निकाल या माहितीचे विश्लेषण करता येणे,

ड) संप्रेषण कौशल्य: समाज संपर्काची विविध साधने

उपघटक 6 : विषयनिहाय आशयज्ञान आणि सामान्यज्ञान, इंग्रजी विषयाचे आशयज्ञान

अ) मराठी, गणित, विज्ञान, इंग्रजी, भूगोल, इतिहास माध्यमिक स्तरापर्यंत विषयांचे ज्ञान

ब) चालू घडामोडी विशेषतः शैक्षणिक बाबी

क) क्रीडा विषयक घडामोडी.

निवड प्रक्रिया :-

1)लेखी परीक्षेतील एकूण गुणांच्या आधारे गुणवत्तेनुसार अंतिम निवड करण्यात येईल.

2)जाहिरातीमध्ये नमूद अर्हता / पात्रतेविषयक अटी किमान असून किमान अर्हता धारण केली म्हणून उमेदवार शिफारशीसाठी पात्र असणार नाही.

3)भरती प्रक्रियेदरम्यान अंतिम शिफारस यादी निवड यादी तयार करतांना समान गुण धारण करणाऱ्या उमेदवारांचे क्रमांकन / प्राधान्य क्रमवारी सा.प्र.वि. शासन निर्णय दि. ०५/१०/२०१५, शासन पूरकपत्र दि. ०२/१२/२०१७ तसेच शासनाने वेळोवेळी दिलेल्या सूचनेनुसार निश्चित करण्यात येईल.

परीक्षेसाठी अर्ज करण्याची पध्दतः-

1)महाराष्ट्र राज्य परीक्षा परिषदेमार्फत पुरविण्यात आलेल्या https://www.mscepune.in या लिंकव्दारे

दि. ०१ जानेवारी २०२५ रोजी विहित अर्हता धारण करणारे उमेदवार विहित पध्दतीने नोंदणी करून आपला

ऑनलाईन अर्ज सादर करू शकतात.

2)शासन निर्णय दि. २९.०८.२०२५ अन्वये केंद्रप्रमुख मर्यादित विभागीय स्पर्धा परीक्षेचे नाव समूह साधन केंद्र समन्वयक (केंद्र प्रमुख) मर्यादित विभागीय स्पर्धा परीक्षा-२०२५ असे संबोधण्यात येत आहे. या पूर्वी सन २०२३ मध्ये केंद्रप्रमुख या पदासाठी महाराष्ट्र राज्य परीक्षा परिषदेमार्फत मर्यादित विभागीय स्पर्धा परीक्षेचे आयोजन करण्यात आले होते. तथापि काही कारणास्तव ही परीक्षा होऊ शकली नाही. त्यामुळे त्यापरीक्षेसाठी ज्या उमेदवारांनी अर्ज केला असेल, त्यांना आता या परीक्षेसाठी नव्याने अर्ज करण्याची आवश्यता नाही. तथापि अशा उमेदवारांनी शासन अधिसूचना दि. १८/०७/२०२५ नुसार पात्रता मध्ये झालेल्या सुधारणेरूप सुधारीत अर्हतेची नोंद करणे आवश्यक राहील. या उमेदवारांसाठी अर्हता इ. बाबतीत स्वप्रमाणीकरणाच्या नोंदी सुधारीत करण्यासाठीची सुविधा या परीक्षेच्या ऑनलाईन अर्ज करण्याच्या शेवटच्या दिनांकापर्यंत उपलब्ध राहील, याची यापूर्वी ऑनलाईन अर्ज केलेल्या सर्व उमेदवारांनी नोंद घ्यावी.

3)या पूर्वी सन २०२३ मध्ये केंद्रप्रमुख या पदासाठी महाराष्ट्र राज्य परीक्षा परिषदेमार्फत मर्यादित विभागीय स्पर्धा परीक्षेचे आयोजन करण्यात आलेले होते. सदर परीक्षेसाठी ज्यांनी ऑफलाईन पद्धतीने ई-मेल वर अर्ज/माहिती सादर केलेली आहे, त्यांनी देखील विहित मुदतीत ऑनलाईन अर्ज सादर करणे आवश्यक राहील. तसेच आवेदनपत्रामधील समाविष्ट केलेल्या सुधारीत मुद्यांची माहिती भरणे आवश्यक राहील.

(संबंधित उमेदवारांचे यापूर्वी परीक्षेचे शुल्क जमा केलेले आहे. त्यांना सदर शुल्काचा परतावा करण्यात येईल.)

4)परीक्षा शुल्काचा भरणा विहित पध्दतीने करणे आवश्यक आहे.

5)ऑनलाईन अर्ज सादर करतांना खालील कागदपत्रे अपलोड करावी लागतील.

(अ) पासपोर्ट साईज फोटो उमेदवाराने त्याचा स्कॅन केलेला नवीनतम पासपोर्ट साईज (4.5 सेमी X 3.5 सेमी) फोटो अपलोड करणे आवश्यक आहे. आकारमान - 200 X 300 पिक्सएल्स.

फाईल साईज 20 kb - 50 kb

(ब) स्वाक्षरी - उमेदवाराने त्याची पांढऱ्या कागदावर काळया शाईने स्वाक्षरी करून स्कॅन केलेली स्वाक्षरी अपलोड करणे आवश्यक आहे.

आकारमान 140 X 60 pixels

फाईल साईज 10kb - 20 kb

(क) डाव्या हाताच्या अंगठयाची निशाणी उमेदवाराने त्याच्या डाव्या हाताच्या अंगठयाची निशाणी (३ सेमी X ३ सेमी पांढऱ्या कागदावर काळया/निळया शाई मध्ये) स्कॅन केलेली प्रतिमा अपलोड करणे आवश्यक आहे. ज्या उमेदवाराला डाव्या हाताचा अंगठा नसेल अशा उमेदवारांनी उजव्या हाताच्या अंगठयाची निशाणी वापरावी.

आकारमान - 240 X 240 pixels in 200 DPI

फाईल साईज - 20 kb - 50 kb

(ड) शासन अधिसूचना दि. 18/07/2025 मुद्दा क्र. 4 (1) अन्वये केद्रप्रमुख पदापवर नियुक्त होणाऱ्या व्यक्तीने महाराष्ट्र नागरी सेवा (लहान कुटुंबाचे प्रतिज्ञापन) नियम, 2005 मधील तरतुदींनुसार किंवा त्याबाबत शासनाने वेळोवेळी निर्गमित केलेले अन्य नियम, आदेश किंवा इतर संसाधनानुसार नियुक्तीच्या वेळी लहान कुटुंबाचे प्रतिज्ञापन सादर करणे आवश्यक राहील,

महाराष्ट्र नागरी सेवा (लहान कुटुंबाचे प्रतिज्ञापन) नियम २००५ मधील प्रतिज्ञापत्राचा नमुना अ स्व-हस्ताक्षरातील प्रतिज्ञापत्राचा नमूना

                   नमुना अ

                  (नियम ४ पहा)

मी, श्री/श्रीम./कुमारी-मी, श्री. राहणार-----यांचा यांची मुलगा मुलगी पत्नी वय वर्षे -याद्वारे पुढीलप्रमाणे असे जाहिर करतो/करते की......

(संख्या) इतकी हयात मुले आहेत. त्यापैकी दिनांक २८ मार्च २००५

1). आज रोजी मला यानंतर जन्माला आलेल्या मुलांची संख्या जन्म दि आहे. (असल्यास जन्म दिनांक नमूद करावा).

2). हयात असलेल्या मुलांची संख्या दोनपेक्षा अधिक असेल तर दिनांक २८ मार्च २००६ व तद्नंतर जन्माला आलेल्या. मुलामुळे या पदासाठी मी अनर्ह ठरविण्यास पात्र हाईल याची मला जाणीव आहे.

ठिकाण :

दिनांक :

सही/-

नाव:

स्व-हस्ताक्षरातील प्रतिज्ञापत्राचा नमूना.

"I, (Name of the candidate), hereby declare that all the information submitted by me in the application form is correct, true and valid. I will present the supporting documents as and when required."

"मी---(उमेदवाराचे नाव), ----याव्दारे घोषित करतो की, मी अर्जामध्ये सादर केलेली सर्व माहिती योग्य, सत्य आणि वैध आहे. मी सदरची कागदपत्रे आवश्यक असेल तेव्हा सादर करीन."

अर्जदाराचे नाव व स्वाक्षरी

        उपरोक्त लहान कुटुंबाचे प्रतिज्ञापन व स्वःघोषणा प्रतिज्ञापत्र उमेदवाराने स्वतःच्या हस्ताक्षरात लिहून त्याची स्कॅन प्रत अपलोड करणे आवश्यक आहे. प्रतिज्ञापत्र टंकलिखित केलेले, दुसऱ्या व्यक्तीने अथवा अन्य भाषेत लिहिलेले, आढळून आल्यास उमेदवारी रद्द करण्यात येईल. (लिहू न शकणाऱ्या अंध अथवा अल्प दृष्टी उमेदवारांनी टंकलिखित प्रतिज्ञापत्रावर स्वतःच्या डाव्या हाताच्या अंगठ्याचा ठसा उमटवून सदरच्या प्रतिज्ञापत्राची प्रत अपलोड करणे आवश्यक आहे.)

(इ) स्व-हस्ताक्षरातील प्रतिज्ञापत्र उमेदवाराने त्याच्या स्व-हस्ताक्षरातील उपरोक्त दोन्ही प्रतिज्ञापत्र (१० सेमी X ५ सेमी पांढऱ्या कागदावर काळया निळया शाई मध्ये लिहीलेले) एकाच कागदावर अपलोड करणे आवश्यक आहे.

आकारमान 800 X 400 pixels in 200 DPI

फाईल साईज - 50 kb - 100 kb

परीक्षेचे शुल्क :

१). सर्व संवर्गातील उमेदवारः रु. ९५०/-

२). दिव्यांग उमेदवारः रु. ८५०/-

३). परीक्षा शुल्क ना-परतावा (Non-refundable) आहे.

४). उपरोक्त परीक्षा शुल्काव्यतिरिक्त बैंक चार्जेस तसेच त्यावरील देय कर अतिरिक्त असतील.

५). विहित मुदतीत परीक्षा शुल्काचा भरणा करु न शकलेल्या उमेदवारांचा संबंधित परीक्षेसाठी विचार केला जाणार नाही.

जिल्हा / परीक्षा केंद्र निवडः 

      जिल्हा / परीक्षा केंद्र बदलाबाबतची विनंती कोणत्याही परीस्थितीत अथवा कोणत्याही कारणास्तव मान्य करण्यात येणार नाही. एखादे जिल्हा परीक्षा केंद्र कार्यान्वित होऊ शकले नाही अथवा एखाद्या जिल्हा परीक्षा केंद्रावर उमेदवारांना प्रवेश देण्याची क्षमता ओलांडली गेली तर ते जिल्हा/ परीक्षा केंद्र निवडलेल्या उमेदवारांची बैठक व्यवस्था दुसऱ्या जिल्हा परीक्षा केंद्रावर करण्यात येईल.

अर्ज सादर करण्याची प्रक्रिया व कालावधी :

1)ऑनलाईन अर्ज सादर करण्यासाठी वेबलिंक

https://www.mscepune.in

2) पूर्वी सन २०२३ मध्ये ऑनलाईन आवेदनपत्र भरलेल्या उमेदवारांसाठी शासन निर्णयानुसार ऑनलाईन आवेदनपत्रामध्ये दुरस्तीसाठीचा कालावधी.

दि. ०८/१०/२०२५ ते दि. १८/१०/२०२५

3)नवीन उमेदवारांसाठी ऑनलाईन अर्ज सादर करावयाचा कालावधी

दि. २५/१०/२०२५ ते दि. १०/११/२०२५

4)ऑनलाईन पध्दतीने विहित परीक्षा शुल्क भरण्याकरीता अंतिम दिनांक

दि. १०/११/२०२५ रोजी २३:५९ वाजेपर्यंत.

5) ऑनलाईन परीक्षा दिनांक

दि. ०१/१२/२०२५ ते दि. ०५/१२/२०२५ या कालावधीत (प्रविष्ट उमेदवारांच्या संख्येनुसार व उपलब्ध भौतिक सुविधेनुसार यामध्ये बदल होऊ शकतो)

सर्वसाधारण माहिती.

1)अर्ज सादर करतांना उमेदवाराने स्वतःचा शालार्थ आयडी अचूकपणे नमूद करणे अनिवार्य आहे.

2)ऑनलाईन पध्दतीने परीक्षा परिषदेस सादर केलेल्या अर्जाच्या प्रतीसह अर्ज केल्याबाबतची माहिती. उमेदवाराने स्वतः आपल्या गटशिक्षणाधिकारी कार्यालयामार्फत जिल्हा परिषदेस कळविणे आवश्यक आहे. 

3) "प्रस्तुत परीक्षे करीता अर्ज विचारात घेण्यास गटशिक्षणाधिकारी कार्यालयाचा कोणताही आक्षेप असल्यास तसे गटशिक्षणाधिकारी यांनी अर्ज स्विकारण्याच्या अंतिम दिनांकानंतर ५ दिवसाचे आत परीक्षा परिषदेस कळविणे आवश्यक आहे. तसेच परीक्षेकरीता अर्ज विचारात घेण्यास हरकत नसल्यास परीक्षा परिषदेस तसे कळविण्याची आवश्यकता नाही." असेही उमेदवाराने संबंधित गटशिक्षणाधिकारी यांना कळवावे.

4)प्रस्तुत परीक्षा ही मर्यादित विभागीय स्पर्धा परीक्षा असून पदोन्नतीसाठी पात्रता परीक्षा (Qualifying Examination) नाही.

5)परीक्षेच्या निकालाच्या आधारे परीक्षा परिषदेकडून शिफारस करण्यात आलेल्या उमेदवारांची पात्रता सक्षम प्राधिकाऱ्याकडून तपासली जाईल. सदर परीक्षेमधील उमेदवाराच्या कामगिरीच्या (Performance) आधारे नियुक्ती मागण्याचा उमेदवारास कोणताही हक्क असणार नाही.

6)परीक्षेस अर्ज सादर केल्यानंतर अथवा परीक्षा दिल्यानंतर उमेदवाराने राजीनामा दिल्यास अथवा कोणत्याही कारणास्तव नोकरी सोडल्यास अथवा सक्षम प्राधिकारी यांनी सेवा समाप्त केल्यास अथवा धारणाधिकार न ठेवता संवर्गबाहय पदावर नेमणूक झाल्यास सदर परीक्षेच्या निकालाच्या आधारे संबंधित उमेदवार नियुक्तीसाठी पात्र असणार नाही.

7)अर्जामधील नमूद माहितीच्या आधारे जाहिरातीमधील विहित अर्हतेबाबतच्या अटींची पूर्तता करतात असे समजून पात्रता न तपासता उमेदवारांना तात्पुरता प्रवेश दिला जाईल. परंतु परीक्षेपूर्वी अथवा परीक्षेनंतर कोणत्याही टप्प्यावर उमेदवाराने अर्जात नमूद केलेली माहिती चुकीची वा खोटी असल्याचे अथवा उमेदवार विहित अर्हतेची पूर्तता करीत नसल्याचे आढळल्यास अशा उमेदवारांची उमेदवारी कोणत्याही टप्प्यावर रद्द करण्यात येईल आणि त्याबाबतचा परीक्षा परिषदेचा निर्णय अंतिम राहील.

8)महाराष्ट्र राज्य परीक्षा परिषदेच्या संकेतस्थळावर प्रसिद्ध करण्यात आलेली माहिती/जाहिरात अधिकृत समजण्यात येईल. त्यामुळे उमेदवाराने वेळोवेळी परीक्षा परिषदेचे संकेतस्थळ पहावे.

9)सदर जाहिरात परीक्षा परिषदेच्या www.mscepune.in या संकेतस्थळावर उपलब्ध आहे.

10)सदर परीक्षेसाठी ऑनलाईन अर्ज करतांना उमेदवारांना काही अडचण उद्भवल्यास bpvmscepune2023@gmail.com या इमेल वर संपर्क साधता येईल.

11)कोणत्याही परिस्थितीत उमेदवाराने विहित मुदतीत ऑनलाईन पद्धतीने अर्ज अचूक भरावे. जाहिरातीत दिलेल्या मुदतीनंतर याविषयी कोणतीही सबब मान्य केली जाणार नाही याची नोंद घ्यावी.

 प्रवेशपत्र :

1)परीक्षेसाठी प्रविष्ठ होणाऱ्या उमेदवारांची प्रवेशपत्रे www.mscepune.in संकेतस्थळावर विशिष्ट लिंकव्दारे उपलब्ध करून देण्यात येतील. त्याची प्रत परीक्षेपूर्वी डाऊनलोड करून घेणे व परीक्षेच्यावेळी उमेदवारांनी सादर करणे आवश्यक आहे. त्याशिवाय परीक्षेस प्रवेश दिला जाणार नाही.

2)परीक्षेच्या वेळी स्वतःच्या ओळखीच्या पुराव्यासाठी स्वतःचे आधारकार्ड, निवडणूक आयोगाचे ओळखपत्र, पासपोर्ट, पॅनकार्ड किंवा स्मार्टकार्ड प्रकारचे ड्रायव्हिंग लायसेन्स या पैकी किमान कोणतेही एक मूळ ओळखपत्र तसेच मूळ ओळखपत्राची छायांकित प्रत सोबत आणणे अनिवार्य आहे. प्रवेशपत्र व ओळखपत्र या दोन्ही नावामध्ये कोणत्याही स्वरूपाची तफावत असू नये. उमेदवारांच्या नावात बदल. झालेला असल्यास त्यासंबंधित विवाह नोंदणी प्रमाणपत्र, राजपत्राची प्रत अथवा प्रतिज्ञापत्र याची मूळछ तसेच छायांकित प्रत सोबत आणणे अनिवार्य आहे.

परीक्षेस प्रवेश :

1)फक्त पेन, पेन्सिल, प्रवेशपत्र, ओळखीचा पुरावा व ओळखीच्या पुराव्याची सुरगष्ट छायांकित प्रत अथवा प्रवेशपत्रावरील सूचनेनुसार परवानगी दिलेल्या साहित्यासह उमेदवाराला परीक्षाकक्षात प्रवेश देण्यात येईल.

2)स्मार्ट वॉच, डिजिटल वॉच, मायक्रोफोन, मोबाईल, कॅमेरा अंतर्भूत असलेली कोणत्याही प्रकारची साधने, सिमकार्ड, ब्लू टूथ, दूरसंचार साधने म्हणून वापरण्यायोग्य कोणत्याही वस्तू, कोणतेही इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे, वहया, नोट्स, पुस्तके, बॅग्ज, परिगणक (Calculator) इत्यादी प्रकारची साधने/ साहित्य परीक्षा केंद्राच्या परिसरात तसेच परीक्षा कक्षात आणण्यास, स्वतः जवळ बाळगण्यास, त्याचा वापर करण्यास अथवा त्याच्या वापरासाठी इतरांची मदत घेण्यास सक्त मनाई आहे. असे साहित्य उमेदवारांनी आणल्यास ते परीक्षा केंद्राबाहेर ठेवण्याची व त्याच्या सुरक्षिततेची जबाबदारी संबंधित उमेदवाराची राहील. यासंदर्भातील कोणत्याही प्रकारच्या नुकसानीस महाराष्ट्र राज्य परीक्षा परिषद अथवा परीक्षा केंद्र व्यवस्थापन अथवा परीक्षा आयोजक जबाबदार राहणार नाहीत.

3)महाराष्ट्र राज्य परीक्षा परिषदेच्या संकेतस्थळावर प्रसिध्द करण्यात आलेली माहिती/जाहिरात अधिकृत समजण्यात येईल.

4)सदर जाहिरात परीक्षा परिषदेच्या www.mscepune.in या संकेतस्थळावर उपलब्ध आहे.

5)सदर परीक्षेसाठी ऑनलाईन अर्ज करतांना उमेदवारांना काही अडचण उद्भवल्यास bpvmscepune2023@gmail.com या ईमेल वर संपर्क साधता येईल.

ITR Filling 2025: सरळ आणि सोपी प्रक्रिया.

ITR Filling 2025: सरळ आणि सोपी प्रक्रिया.

      आयकर रिटर्न (ITR) भरण्याची अंतिम तारीख जवळ येत आहे. अशा वेळी अनेकांना ITR भरण्याची घाई सुरू होते. पण तुम्ही स्वतः अगदी सहजपणे आणि मोफत ऑनलाइन ITR दाखल करू शकता. यासाठी तुम्हाला कोणालाही पैसे देण्याची गरज नाही. आयकर विभागाच्या अधिकृत वेबसाइट www.incometax.gov.in वर खालील स्टेप्स फॉलो करून तुम्ही ITR दाखल करू शकता.

ITR भरण्यापूर्वी या गोष्टी लक्षात ठेवा.

1)-जर तुमची वार्षिक कमाई 5 लाखांपेक्षा कमी असेल, तर आधार आणि पॅन कार्ड व्यतिरिक्त फक्त फॉर्म 16 ची गरज आहे.

2)-जर तुमचा पगार 5 लाखांपेक्षा जास्त असेल आणि तुम्ही बचत दस्तऐवज दाखल करून करसवलतीच्या कक्षेत येत असाल, तर तुमच्या संस्थेकडील फॉर्म 16 आवश्यक आहे.

3)- जर तुमचा कर आधीच कपात झाला असेल, तर ITR दाखल करताना बचत दस्तऐवजांच्या प्रती जोडाव्या लागतील.

प्रथम नोंदणी आणि लॉगिन -

      ITR दाखल करण्यासाठी आयकर विभागाच्या ई-फायलिंग पोर्टलवर नोंदणी आवश्यक आहे. यासाठी: www.incometax.gov.in वेबसाइट उघडा.

1)-प्रथमच ITR दाखल करत असाल, तर "Register" वर क्लिक करा आणि पॅन, आधार आणि इतर आवश्यक माहिती टाकून नोंदणी करा.

2)- जर तुम्ही आधीच नोंदणीकृत असाल, तर तुमचा पॅन (यूजर आयडी), पासवर्ड आणि कॅप्चा टाकून लॉगिन करा.

योग्य ITR फॉर्म निवडा.

     तुमच्या उत्पन्नाच्या स्रोतांनुसार (पगार, व्यवसाय, भांडवली नफा इ.) योग्य ITR फॉर्म निवडा. वेबसाइटवरील "Which ITR should I file?" पर्याय तुमच्या उत्पन्नानुसार योग्य फॉर्म निवडण्यासाठी मार्गदर्शन मिळेल.

1)ITR-1: पगार, एका मालमत्तेचे उत्पन्न किंवा व्याजासारख्या इतर स्रोतांमधून 50 लाखांपर्यंतच्या उत्पन्नासाठी.

2)ITR-2: भांडवली नफा, परदेशी उत्पन्न किंवा एकापेक्षा जास्त मालमत्तांसाठी.

3)ITR-3: व्यवसाय किंवा व्यावसायिक उत्पन्नासाठी.

आवश्यक कागदपत्रे.

1)-पॅन आणि आधार कार्ड

2)- पगारदारांसाठी फॉर्म 16

3)-बँक स्टेटमेंट, एफडी/व्याज उत्पन्नाचा तपशील

4)-गुंतवणूक आणि कपात (80C, 80D इ.) यांचे पुरावे

5)-भांडवली नफ्याचा तपशील (लागू असल्यास)

6)- आधार क्रमांक (ITR दाखल करण्यासाठी अनिवार्य)

ITR भरण्याची प्रक्रिया -

1)- लॉगिन केल्यानंतर, e-File > Income Tax Return > File Income Tax Return वर जा.

2)- वेबसाइटवर तुमचा पॅन आणि आधाराशी लिंक केलेला डेटा (जसे फॉर्म 26AS, पगार, TDS) आधीच भरलेला असेल. तो काळजीपूर्वक तपासा.

3)- फॉर्म 26AS डाउनलोड करा आणि TDS व उत्पन्नाचा तपशील बरोबर आहे याची खात्री करा.

4)- निवडलेल्या ITR फॉर्ममध्ये खालील माहिती भराः

1)-वैयक्तिक माहिती (नाव, पत्ता इ.)

2)-उत्पन्नाचा तपशील (पगार, व्याज, भाडे

3)- कपात (80C, 80D इ.)

4)-कर भरणा आणि TDS चा तपशील.

जर काही चूक झाली, तर ड्राफ्ट सेव्ह करा आणि नंतर सुधारणा करा.

कराची गणना आणि भरणा.

1)- फॉर्म भरल्यानंतर सिस्टम तुमची करदायित्वाची गणना करेल.

2)-जर कर थकबाकी असेल, तर नेट बँकिंग, डेबिट कार्ड किंवा चालानद्वारे पोर्टलवर भरणा करा.

3)-जर रिफंड लागू असेल, तर तो तुमच्या बँक खात्यात जमा होईल.

4)-फॉर्मचे पूर्वावलोकन तपासा आणि "Submit" करा.

5)-सत्यापन (e-Verification) फॉर्म सबमिट केल्यानंतर, ITR चे सत्यापन करणे अनिवार्य आहे.

सत्यापन करण्यासाठी खालील पर्याय उपलब्ध आहेतः

1)- आधार OTP

2)- नेट बँकिंग

3)- डिजिटल सिग्नेचर सर्टिफिकेट (DSC)

4)-इलेक्ट्रॉनिक व्हेरिफिकेशन कोड (EVC)

5)-जर ई-व्हेरिफिकेशन शक्य नसेल, तर ITR-V डाउनलोड करा आणि 30 दिवसांत CPC बेंगलुरुला पाठवा.

6)-ITR दाखल झाल्यानंतर, ITR-V (पावती) डाउनलोड करा आणि तुमच्या रेकॉर्डसाठी ठेवा.

7)- रिफंडची स्थिती पोर्टलवर "View Returns/Forms" मध्ये तपासा.

      या सोप्या स्टेप्सद्वारे तुम्ही स्वतः मोफत आणि सहजपणे ITR दाखल करू शकता.

या सोप्या स्टेप्सद्वारे तुम्ही स्वतः मोफत आणि सहजपणे ITR दाखल करू शकता. फक्त आयकर विभागाच्या वेबसाइटवर जा आणि प्रक्रिया पूर्ण करा!

शहीद भगत सिंह: एक महान क्रांतिकारी विचारधारा.

शहीद भगत सिंह: एक महान क्रांतिकारी विचारधारा.

      शहीद भगत सिंह हे भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील एक अजरामर नाव आहे. त्यांचा जन्म २८ सप्टेंबर १९०७ रोजी पंजाबमधील बंगा गावात (आता पाकिस्तानात) एका शीख कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील किशन सिंह आणि आई विद्यावती यांनी त्यांच्यामध्ये देशभक्ती आणि सामाजिक न्यायाची भावना लहानपणापासून रुजवली. भगत सिंह यांचे जीवन, विचार आणि बलिदान यांनी भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याला एक नवीन दिशा दिली आणि आजही ते करोडो भारतीयांसाठी प्रेरणास्रोत आहेत. हा लेख त्यांच्या जीवनातील प्रमुख पैलू, क्रांतिकारी कार्य, विचारसरणी आणि वारसा यावर सविस्तर प्रकाश टाकतो.

प्रारंभिक जीवन आणि प्रेरणा.

      भगत सिंह यांचा जन्म एका क्रांतिकारी पार्श्वभूमी असलेल्या कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील आणि काका अजित सिंह हे ब्रिटिशविरोधी चळवळीत सक्रिय होते. लहानपणीच भगत सिंह यांना स्वातंत्र्याच्या कल्पनेची ओळख झाली. १९१९ मध्ये जालियनवाला बाग हत्याकांडाने त्यांच्या मनावर खोल परिणाम झाला. वयाच्या अवघ्या १२ व्या वर्षी ते या घटनास्थळी गेले आणि रक्ताने माखलेली माती गोळा करून देशासाठी बलिदान देण्याची शपथ घेतली. 

       त्यांनी लाहोरच्या डी.ए.व्ही. शाळेत आणि नंतर नॅशनल कॉलेजमध्ये शिक्षण घेतले. पण महात्मा गांधींच्या असहकार आंदोलनात सहभाग घेतल्यानंतर त्यांनी शिक्षण सोडले. गांधीजींच्या नेतृत्वाखालील आंदोलन रद्द झाल्याने भगत सिंह निराश झाले आणि त्यांनी सशस्त्र क्रांतीचा मार्ग निवडला. युरोपातील समाजवादी विचारवंत जैसे की कार्ल मार्क्स, लेनिन आणि ट्रॉटस्की यांच्या लेखनाचा त्यांच्यावर मोठा प्रभाव पडला. ते अराजकतावादी आणि समाजवादी विचारसरणीचे समर्थक झाले.

क्रांतिकारी चळवळीतील सहभाग.

      १९२० च्या दशकात भगत सिंह यांनी सक्रिय क्रांतिकारी कार्य सुरू केले. १९२६ मध्ये त्यांनी नौजवान भारत सभा नावाची संघटना स्थापन केली, ज्याचा उद्देश तरुणांना एकत्र आणणे आणि क्रांतिकारी विचारांचा प्रसार करणे हा होता. ही संघटना धर्मनिरपेक्ष होती आणि हिंदू-मुस्लिम ऐक्यावर भर देत असे. 

     १९२८ मध्ये त्यांनी हिंदुस्तान सोशलिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशन (HSRA) मध्ये सामील झाले. ही संघटना चंद्रशेखर आझाद यांच्या नेतृत्वाखाली कार्यरत होती आणि तिचे ध्येय सशस्त्र क्रांतीद्वारे ब्रिटिश राजवट उलथवणे हे होते. HSRA ने सामाजिक आणि आर्थिक समानतेवर आधारित समाजरचना निर्माण करण्याचे स्वप्न पाहिले.

सॉन्डर्स हत्याकांड: बदल्याची ज्वाला.

     १९२८ मध्ये सायमन कमिशनच्या विरोधात लाहोरमध्ये निदर्शने झाली. या निदर्शनांदरम्यान ब्रिटिश पोलिसांनी लाला लाजपत राय यांच्यावर लाठीचार्ज केला, ज्यामुळे त्यांचा मृत्यू झाला. लाला लाजपत राय हे भगत सिंह यांचे आदर्श होते, आणि या घटनेने त्यांना प्रचंड राग आला. बदला घेण्यासाठी भगत सिंह, राजगुरु, सुखदेव आणि चंद्रशेखर आझाद यांनी योजना आखली. 

       १७ डिसेंबर १९२८ रोजी लाहोरमध्ये ब्रिटिश पोलीस अधिकारी जे.पी. सॉन्डर्स यांची हत्या करण्यात आली. या कृतीनंतर भगत सिंह आणि त्यांचे सहकारी भूमिगत झाले. त्यांनी 'लाँग लिव्ह द रिव्होल्यूशन' असे पोस्टर्स लावले आणि जनतेला ब्रिटिश अन्यायाविरुद्ध जागृत करण्याचा प्रयत्न केला. या घटनेने भगत सिंह यांना देशभरात 'क्रांतिकारी' म्हणून ओळख मिळाली.

दिल्ली असेंबली बम हल्ला: जागृतीचा स्फोट.

      सॉन्डर्स हत्येनंतर भगत सिंह दिल्लीत गेले आणि तेथे क्रांतिकारी कार्य सुरू ठेवले. ८ एप्रिल १९२९ रोजी त्यांनी आणि बटुकेश्वर दत्त यांनी दिल्लीच्या सेंट्रल लेजिस्लेटिव्ह असेंबलीत दोन बॉम्ब फेकले. हे बॉम्ब कोणालाही इजा पोहोचवण्यासाठी नव्हते, तर ब्रिटिश सरकारचे लक्ष वेधण्यासाठी आणि 'ट्रेड डिस्प्यूट बिल' आणि 'पब्लिक सेफ्टी बिल' सारख्या दडपशाही कायद्यांविरुद्ध निषेध नोंदवण्यासाठी होते. 

      बॉम्ब फेकल्यानंतर त्यांनी "इन्कलाब जिंदाबाद" (क्रांती अमर राहो) आणि "डाउन विथ ब्रिटिश इम्पीरियलिझम" अशा घोषणा दिल्या. त्यांनी स्वत:ला अटक करून घेतले आणि कोर्टात आपल्या कृतीचे समर्थन केले. या घटनेने भगत सिंह यांना राष्ट्रीय नायक म्हणून प्रसिद्धी मिळाली आणि स्वातंत्र्यलढ्यात नवीन ऊर्जा भरली.

तुरुंगातील संघर्ष आणि विचारसरणी.

     अटकेनंतर भगत सिंह, राजगुरु आणि सुखदेव यांना लाहोर तुरुंगात ठेवण्यात आले. तुरुंगात असतानाही त्यांनी आपले क्रांतिकारी कार्य थांबवले नाही. त्यांनी तुरुंगातील कैद्यांच्या अधिकारांसाठी उपोषण केले आणि ब्रिटिश कैद्यांना मिळणाऱ्या विशेष सुविधांविरुद्ध लढा दिला. हे उपोषण ६३ दिवस चालले आणि त्यामुळे भगत सिंह यांचे आरोग्य बिघडले, पण त्यांचा निर्धार डगमगला नाही.

      तुरुंगात भगत सिंह यांनी विपुल वाचन केले आणि लेख लिहिले. त्यांचे प्रसिद्ध निबंध जैसे "मी नास्तिक का आहे?" (Why I am an Atheist) मध्ये त्यांनी धर्म आणि विज्ञान यांच्यावरील आपले विचार मांडले. ते म्हणत, "क्रांती म्हणजे फक्त स्वातंत्र्य नव्हे, तर शोषणमुक्त समाजाची निर्मिती." त्यांची विचारसरणी मार्क्सवादी होती आणि ते सामाजिक समानता, मजुरांचे हक्क आणि शेतकऱ्यांच्या न्यायासाठी लढले. त्यांनी 'किरती' आणि 'प्रताप' सारख्या वृत्तपत्रांत लेख लिहिले.

फाशी आणि शहादत.

    भगत सिंह, राजगुरु आणि सुखदेव यांच्यावर सॉन्डर्स हत्याकांड आणि असेंबली बॉम्ब प्रकरणात खटला चालवण्यात आला. ७ ऑक्टोबर १९३० रोजी त्यांना फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली. जनतेच्या प्रचंड विरोधानंतरही ब्रिटिश सरकारने २३ मार्च १९३१ रोजी लाहोर तुरुंगात त्यांना फाशी दिली. फाशीच्या वेळी ते अवघ्या २३ वर्षांचे होते. फाशीच्या आधी त्यांनी "इन्कलाब जिंदाबाद" च्या घोषणा दिल्या आणि हसत हसत फासावर चढले.

      त्यांची शहादत व्यर्थ गेली नाही. तिने लाखो भारतीयांना स्वातंत्र्यासाठी प्रेरित केले आणि स्वातंत्र्यलढ्यात सशस्त्र क्रांतीचा मार्ग अधिक मजबूत केला.

वारसा आणि प्रभाव.

      भगत सिंह यांचा वारसा आजही जिवंत आहे. त्यांचे नारे "इन्कलाब जिंदाबाद" आणि "सर्वे भवन्तु सुखिनः" आजही आंदोलनांमध्ये ऐकू येतात. त्यांच्यावर अनेक पुस्तके, चित्रपट आणि नाटके बनले आहेत, जैसे की 'द लिजेंड ऑफ भगत सिंह' आणि 'रंग दे बसंती'. भारतात २३ मार्च हा 'शहीद दिवस' म्हणून साजरा केला जातो, तर २८ सप्टेंबर हा त्यांचा जन्मदिवस.

     भगत सिंह यांनी दाखवले की, क्रांती ही फक्त शस्त्राने नव्हे, तर विचारांनीही होते. ते म्हणत, "बॉम्ब आणि पिस्तूल क्रांती आणत नाहीत, तर क्रांतीचे तत्त्वज्ञान आणते." आजच्या युवकांसाठी ते प्रेरणा आहेत – अन्यायाविरुद्ध लढण्याची आणि समानतेची मागणी करण्याची.

      शहीद भगत सिंह हे केवळ इतिहासातील एक व्यक्ती नव्हते, तर एक विचारधारा आहेत जी कधीही मरणार नाही. त्यांचे बलिदान भारताच्या स्वातंत्र्याच्या पायात आहे.